Nieuwe boeren op nieuwe gronden. Zo noemt het Vlaamse Departement Landbouw en Visserij in een recent rapport de ondernemers die voeding produceren in en om de stad. In Brussel vinden ze een vruchtbare voedingsbodem.
Ferme Abattoir
Bruzz bezong in de laatste editie de lof van het stadstuinieren, op het eigen balkon of in de volkstuin. Mensen met groene vingers wroeten met hun handen in de grond en telen hun eigen groenten. Een zinvolle bezigheid, waarmee ze ontsnappen aan de drukte van het dagelijkse leven. Tegelijk houden ze er vaak sociale contacten aan over, want tuinieren verbindt.
Intussen duiken er in de kelders en op de daken van Brussel ook heel wat stadslandbouwprojecten op met een economische logica. De ondernemers, meestal zonder landbouwachtergrond, willen sensibiliseren rond voeding en doen vaak ook aan sociale tewerkstelling, maar ze willen op termijn ook winstgevend zijn.
Het meest prestigieuze is zeker de Ferme Abattoir op het dak van de Foodmet van Anderlecht. De teelt van groenten en kruiden wordt er gecombineerd met de productie van vis op een totale oppervlakte van 4.000m2. “De grootste aquaponische stadsboerderij van Europa, en misschien zelfs van de wereld”, toetert Steven Beckers, de oprichter van initiatiefnemer BIGH tegenover Gondola. De stadsboerderij wil per jaar 35 ton gestreepte baars, 15 ton tomaten en 120.000 microgroenten produceren, en wekelijks nog eens 2.700 potten aromatische kruiden. De afzet zal vooral naar delicatessenwinkels, restaurants en webshops gaan. Als dit grootschalige project in zijn opzet slaagt, zal het een boost geven aan de commerciële stadslandbouw.
De site van de Slachthuizen van Anderlecht herbergt nog twee iets bescheidener projecten. Le Champignon de Bruxelles opende eind september 2017 in de kelders van Kuregem een champignonkwekerij. Op een substraat van draft – een reststroom van de bierproductie van brouwerij Cantillon – groeien drie soorten Japanse paddenstoelen: shiitake, maitake en nameko. Le Champignon fuseert binnenkort met Eclo, het eenmansproject van Quentin Declerck rond microgroenten, een zeer kleine versie van een groente die in één tot drie weken geteeld wordt. “Ze zitten vol smaak, brengen kleur en textuur op het bord en ze kunnen tot veertig keer meer voedingsstoffen bevatten dan hun volwassen tegenhangers,” zegt de oprichter enthousiast in Bruzz.
Eclo
Ook aan Thurn & Taxis beweegt er wat. PermaFungi produceert biologische oesterzwammen op een substraat van stro en koffiedik, dat met de fiets opgehaald wordt in vestigingen van Exki en Le Pain Quotidien. Vorig jaar is het bedrijf ook gestart met het forceren van witloof op basis van biologische cichoreiwortels. Little Food is sinds 2014 de eerste krekelkwekerij van België. De krekels zijn bestemd voor menselijk consumptie en worden gedroogd en gerookt aangeboden in een honderdtal verkooppunten in het hele land. In Greenbizz, een incubator voor duurzame bedrijven op tien minuten wandelen van T&T, produceert de insectenboerderij 12 miljoen krekels per maand.
PermaFungi
Hop telen om er bier van te brouwen, het is de grote droom van Christophe Speltiens van Houblons de Bruxelles. Hij diende een project in bij de kinderboerderij van Jette om op een terrein van twintig are vierhonderd hopplanten te mogen zetten. “Er schuilt een idealist in mij, dit lokale en duurzame project zit me als gegoten,” verklaarde hij aan Bruzz.
Een heel ander concept is Peas and Love: op het dak van kledingzaak Caméléon in Sint-Lambrechts-Woluwe kun je een perceeltje huren waar je je eigen groenten kunt kweken – of beter gezegd oogsten, want bio-ingenieurs houden voortdurend een oogje in het zeil. Het gamma reikt van broccoli, spinazie en snijbieten over aardbei en radijs tot daslook, shiso en Oost-Indische kers. Een doorslaand succes, want binnenkort opent een tweede site op de WTC-torens.
Ook gevestigde waarden begeven zich op het nieuwe terrein. Delhaize-winkel Boondael in Elsene opende in oktober 2017 een dakmoestuin. De oogst wordt exclusief verkocht in de supermarkt. Concurrent Colruyt plant op het dak van een vernieuwde winkel in Etterbeek een laboratorium voor stadslandbouw, waar de ULB onderzoek zal verrichten.
Delhaize Boondael
Kortom, het wemelt van boeiende initiatieven. Het Departement Landbouw en Visserij stelt vast dat de projecten inspelen op een vraag naar lokale en duurzame voeding. Ze onderhouden een direct contact met de consument en houden productie, verwerking en distributie zo veel mogelijk in eigen handen. Ze zijn creatief in hun zoektocht naar financiering – van crowdfunding over investeringsfondsen tot coöperaties – , maar steunen in de beginfase veelal op subsidies. Ze hebben het geluk dat ze een meerprijs voor hun producten kunnen vragen omdat ze zich met hun verhaal van het standaardproduct onderscheiden. In de bedrijfsvoering komt de circulaire gedachte bijvoorbeeld vaak terug. Conclusie: “De nieuwe projecten moeten en willen de stap zetten naar professionalisering en schaalgrootte.”
