Wordt Louis Paul Boon over 100 jaar nog gelezen? Die vraag was het uitgangspunt van de presentatie van Boon-kenner Kris Humbeeck in de reeks Literaire Loketten in het Vlaams Parlement deze week. Zijn antwoord? Ja, want Boons veelzijdige romans en zijn unieke stem weten steeds nieuwe generaties te boeien.
Het is stil geworden rond Hendrik Conscience. De man die zijn volk leerde lezen is 200 jaar geleden geboren. Zijn oeuvre ligt niet meer in de boekhandel en heeft enkel nog literatuurhistorisch belang. Volgens Humbeeck hebben de romans van Conscience geen universele, tijdloze waarde omdat ze niet concreet zijn. Ze idealiseren de werkelijkheid. Zijn personages zijn plichtsbewust en tevreden met hun bescheiden lot. Ondanks onheil en tegenslagen danken ze God dat ze in de best mogelijke aller werelden leven. Dat geldt ook voor de onvermijdelijke blinde grootmoeder. De schok van de industrialisering en de ellendige situatie van het proletariaat is niet voelbaar in het werk.
Zal Boon, die dit jaar 100 zou zijn geworden, wel de tand des tijds doorstaan? Humbeeck ziet er goede argumenten voor. Boon idealiseert heden noch verleden. Hij gaat de confrontatie aan met de moderne wereld en stelt die ter discussie. Hij verwerft in de loop van zijn schrijverschap steeds nieuwe kennis en schrijft die neer in uiteenlopende romans. Als een seismograaf registreert hij onderhuidse trillingen in de maatschappij. Hij confronteert en houdt de lezer een spiegel voor. Boon portretteert ook zichzelf – als ontgoochelde socialist, maar ook als viezentist – en stelt zich daardoor kwetsbaar op.
Het beste argument is natuurlijk het krachtige, energieke proza van de meester zelf. Humbeeck citeerde uit Mijn kleine oorlog, dat hij destijds als leerling van een Limburgse katholieke middelbare school als verboden boek koesterde:
Ge schrijft uw “kleine oorlog”. Ge zoudt liever een ander boek schrijven – groot schoon woelig juist – ge zoudt het dan noemen “dit zijn de vloeken en gebeden van den kleinen man tegenover den grooten oorlog, dit zijn zangen, dit is DE BIJBEL VAN DEN OORLOG” – op een anderen dag wenst ge echter niets liever dan uw pen stuk te stampen op het vlak van uw schrijftafel – het is zeer plezierig zoiets, maar gij zijt verplicht u den dag daarna een nieuwe pen te kopen – want schrijven doet ge toch, het is een natuurlijke behoefte – de ene mens vloekt zich dood, de andere loopt zijn kop op de muren stuk. Gij schrijft uw Kleine Oorlog.
Onder leiding van Kris Humbeeck werkt een tienkoppig editieteam aan de uitgave van Louis Paul Boons vierentwintigdelige Verzameld Werk. Humbeeck schrijft ook al jaren aan de ultieme Boonbiografie. Het Boonjaar 2012 wordt onder meer gevierd met een dubbeltentoonstelling in het Letterenhuis Antwerpen en in het Stedelijk Museum Aalst en met een Boonparade in Aalst op 23 juni.
