In het Paleis voor Schone Kunsten loopt nog tot eind mei de tentoonstelling ‘Het Rijk van de Sultan – de Ottomaanse wereld in de kunst van de renaissance’. De tentoonstelling kadert in het internationaal project ‘Ottomans & Europeans’, een initiatief dat de culturele relaties tussen Europa en het Ottomaanse Rijk/Turkije in de kijker plaatst.
Ik kwam er al talloze keren en dan voornamelijk om tentoonstellingen te bezoeken. De concertzaal Henry Le Boeuf is voor mij nog onbekend terrein en naar Cinematek, een filmmuseum annex cinema, ging ik maar een paar keer. Dat ik er regelmatig kom, in de Bozar, is veel gezegd. Sporadisch loop ik er binnen, al is het maar omdat het beschutting biedt tegen regen en wind. Het gebouw wordt de dag van vandaag intensief gebruikt. Momenteel lopen er niet minder dan vijf exposities. Of er sprake is van devaluatie aan kwaliteit is me niet duidelijk. Ik hield het ook deze keer op die ene die ik me voorgenomen had om te bezoeken.
De tentoonstelling loopt in wat wel een aaneenschakeling van achterkamertjes lijkt. Grote tentoonstellingen in Bozar gaan door in grote zalen die je de gelegenheid bieden om wat is opgehangen en is opgesteld, vanop een zekere afstand te bekijken. Hier word je vaak met je neus op wat is tentoongesteld gedrukt. Echt hinderlijk is het niet. Het zijn vaak opengeslagen boeken, prenten of andere gedetailleerde stukken die je er kan bekijken. Waarover gaat ze dan, die tentoonstelling? De tentoonstelling behandelt de de perceptie van het Ottomaanse Rijk door de intelligentia en kunstenaars uit de 16e en 17e-eeuwse Europese renaissance.
Het Ottomaanse Rijk kende in die periode een grote bloei en, ondanks de militaire dreiging die ervan uitging, was culturele uitwisseling met Europa niet onaanzienlijk, zo kan blijven uit de tentoonstelling. Het Ottomaanse Rijk was gesticht door de machtshebber van een Turkse stam uit Centraal Azië die zich in het westen van Anatolië (het grondgebied van het huidige Turkije) had gevestigd. Aan het begin van de Nieuwe Tijd was het kleine sultanaat tot een wereldmacht van formaat uitgegroeid. Niet enkel had het grote delen van het Midden Oosten en noordelijk Afrika onder zijn gezag, ook zuidoostelijk Europa was door de Turken bezet. Van Italië tot in Polen was er belangstelling voor de exotiek uit de oosten. De Venetiaanse Republiek die op het vlak van handel met de Levant toonaangevend was, onderscheidde zich door culturele uitwisseling met de Ottomaanse gezagshebbers. Ook in andere centra van Europa was de invloed van Ottomanen merkbaar. In onze contreien waar de reformatie aan de orde van de dag was, werden de Turken echter gelijkgesteld met geuzen, met de door de Spaanse bezetter verfoeide protestanten. Geprezen of geminacht, feit is dat de Ottomanen als een factor van belang werden beschouwd en Ottomaanse cultuurproducten als tapijten of stoffen vaak als geschenk dienden.
Naast de geschreven bronnen en afbeeldingen over de Ottomaanse cultuur zijn er op de tentoonstelling ook voorbeelden van artistiek vakmanschap te bekijken die de invloed van de Ottomanen bewijzen. Van de eclattante pracht van het Ottomaanse Rijk is echter weinig te merken. Enkel geschilderde portretten door renaissancekunstenaars uit Italië geven een idee van de rijkdom die er heerste aan het hof aldaar. Wie wenst kennis te maken met een beschaving die ook in Europa in aanzien stond, zal doorheen de hele tentoonstelling geboeid blijven. Wie er echter op uit is om de pracht en de praal van de Ottomanen te bewonderen zal bij deze tentoonstelling op zijn honger blijven.
De expositie is in Bozar (Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel) te bezichtigen, elke dag van 10u tot 18u, op donderdag tot 21 u. Op maandag is het museum gesloten. De tentoonstelling over het rijk van de Sultan loopt nog tot zondag 31 mei.
Tekst: Michel Zeghers
