Vorige zondag ging ik in de namiddag in de Koninklijke Muntschouwburg naar een uitvoering van de opera “Dialogues des carmélites” van de Franse componist Francis Poulenc (1899-1963). Ik ga minder naar de opera dan ik zou willen. Tja, waarom eigenlijk? Maar deze kon ik niet aan mij laten voorbijgaan. Ik had de aankondiging ervan een hele tijd terug gelezen. Het thema greep me zo aan dat ik toen dacht: “Die moet ik zien”. Maar toen vergat ik het weer… Dan maar snel een (niet zo goedkoop) ticket gekocht voor de matinée van zondag.
Tijd om me in te lezen — wat ik meestal doe als ik naar een concert, theater of opera ga — was er niet. Maar de inleiding door Peggy Stuyck van De Munt, een halfuur voor de voorstelling, en het programmaboekje maakten dat ruimschoots goed.
Francis Poulenc (kleinzoon van de grondlegger van het farmaceutisch imperium Rhône-Poulenc) is wellicht vooral bekend van de ‘Groupe des Six’, waarvan de muziek zich kenmerkt als lichtvoetig (of zelfs humoristisch) en melodieus. Maar in 1935 werd het religieuze geloof van Poulenc, dat na de dood van zijn vader was verzwakt, nieuw leven ingeblazen na een bezoek aan het heiligdom van Notre Dame de Rocamadour. Vanaf dan begint Poulenc meer religieus geïnspireerde muziek te schrijven.
Het was blijkbaar nog maar de tweede keer dat “Dialogues des carmélites” in de Muntschouwburg werd uitgevoerd. De eerste keer was in 1959, twee jaar na de wereldpremière (in het Italiaans) in Milaan en de première in de originele versie in Parijs in 1957, dit jaar dus 60 jaar geleden.
Ik zat op de derde parterre pal in het midden. Zo had ik een goed zicht op de scène én op de tweetalige boventiteling (die bij een opera toch wel van pas komt, ook als je de taal verstaat).
“Dialogues des carmélites” vertelt het op waargebeurde feiten gebaseerde verhaal van de jonge Blanche de la Force, een Parijse aristocrate, die intreedt in het klooster van de karmelietessen van Compiègne. Tijdens haar periode als novice worden de zusters in 1794 ter dood veroordeeld door het Revolutionair tribunaal wegens “fanatisme en opruiing”. De nonnen verlaten het klooster, maar Blanche vlucht naar het huis van haar vader, die ondertussen ook slachtoffer van de Revolutie is geworden. De nonnen worden gearresteerd, opgesloten en naar het schavot gevoerd. Een voor een worden ze onthoofd. In de menigte bij de guillotine duikt de ontsnapte Blanche weer op en stapt als laatste vrijwillig op het schavot. Onder het zingen van de hymne ‘Deo Patri sit gloria’ (‘Aan God de Vader zij de eer’) wordt ook zij door de revolutionairen ter dood gebracht.
De regie van Olivier Py en de decors en kostuums van Pierre-André Weitz waren schitterend in hun eenvoud. Minimalistisch en gesofisticeerd tegelijk.
Wat me van de scenografie is bijgebleven? De gelaagde, in vele tinten grijs opgetrokken decors. De sterfscène van priores Madame de Croissy, met een verticaal bovenaanzicht op haar kamer en het licht dat naar binnenvalt door de ramen in de vloer. Het begin van de gevangenisscène, waar de nonnen samenzitten in een opstelling die me onmiddellijk deed denken aan het schilderij ‘De dood van Socrates’ van Jacques-Louis David, waarbij Socrates de gifbeker drinkt, omringd door twaalf leerlingen. Een scène die — in beide gevallen — natuurlijk ook naar het Laatste Avondmaal verwijst.
“C’était bouleversant. Je ne suis pas prêt à sortir”, zei een man bij het buitengaan. “Ik ben er niet klaar voor.” Ja, “Dialogues des carmélites” was erg beklijvend. In deze tijden waarin de scheiding tussen Kerk en Staat door de enen wordt beklemtoond en door de anderen opnieuw in vraag wordt gesteld, is de vraag hoe we omgaan met religie en laïciteit meer dan ooit aan de orde.
De opera “Dialogues des carmélites” van Francis Poulenc was nog tot gisteren in Brussel te bekijken. Meer informatie vind je op de website van De Munt. Op 13 januari is de opera te beluisteren via radio Klara en op 20 januari via Musiq3. De Munt zelf biedt van 10 tot 30 januari een opname van een live-uitvoering aan via zijn streamingdienst. En nog tot 14 juni 2018 kan je de opera online bekijken via OperaVision.
