Categorieën
Podium

In het spoor van twee oorlogsjournalisten op Anima

Treden in een animatiefilm enkel getekende of levenloze figuren op, zoals Wikipedia zegt? Twee van de boeiendste films op het Anima-festival bewijzen het tegendeel en brengen een mengvorm van animatie met archiefbeelden en documentaire. Chris the Swiss en Another Day of Life hebben ook verbluffende inhoudelijke gelijkenissen. Ze nemen je mee op reis door de geschiedenis met een oorlogsjournalist.


Chris the Swiss

Het pak van sjaalman

Anja Kofmel was al kind vol bewondering voor haar avontuurlijke neef Christian Würtenberg. Hij trok in 1991 als reporter naar de oorlog in Joegoslavië, maar stierf er enkele maanden later een raadselachtige dood. Hij werd gewurgd terwijl hij het uniform droeg van een militie van internationale vrijwilligers die streed tegen het Servische leger.

De film is een persoonlijke zoektocht naar wat er gebeurd zou kunnen zijn. De filmmaakster heeft er veel voor over. Ze gaat zelfs naar de gevangenis voor een gesprek met de veroordeelde terrorist Carlos de Jakhals, die een verhaal opdist dat haar neef een Zwitserse spion was. Ze zoekt in Kroatië met Chris bevriende oorlogsjournalisten op, die over hun beroep vertellen. Hoe ze op het scherp van de snee leven, steeds op hun hoede voor incidenten, en hoe ze een hechte gemeenschap vormen, ook bij nachtelijke uitspattingen. Hoe moeilijk het is om geen kant te kiezen in een bloedig conflict. De volledige waarheid over zijn dood is niet te achterhalen. Complottheorieën zoals de betrokkenheid van Opus Dei zijn weinig overtuigend.

Het mooie aan de film is dat het noch een liefdesverklaring, noch een afrekening is, maar een toenadering. Chris moet behoorlijk roekeloos geweest zijn, zocht louche gezelschap op en hield er wellicht racistische of zelfs fascistische sympathieën op na. Maar hij was ook zeer gedreven in zijn vak en joviaal tegenover zijn collega’s. Voor zijn familie is het afscheid veel te vroeg gekomen, klinkt het in de ontroerende getuigenissen.

De combinatie van reportage met sfeervolle animatie in donkere tinten werkt heel goed, en er zit verrassend veel poëzie in de film. De gruwel van de oorlog wordt bijvoorbeeld gesuggereerd door een zwerm insecten die een dorp in geen tijd verwoest. De onafscheidelijke zwart-witte sjaal van Chris lijkt al te verwijzen naar zijn noodlottige einde.

Another Day of Life

Confissão

In Another Day of Life van Damian Nenow en Raúl de la Fuente volg je de beroemde Poolse oorlogsjournalist Ryszard Kapuściński op zijn reis door Angola in 1975. Het Afrikaanse land is op dat moment een slagveld van de Koude Oorlog. Rivaliserende milities krijgen steun van de Verenigde Staten of van de Sovjet-Unie en Cuba. De reporter trekt met gevaar voor eigen leven naar het zuidelijke front en ontmoet er bij de communistische groepering MPLA twee charismatische figuren: de jonge guerrillastrijdster Carlotta en commandant Farrusco, een Portugese paracommando die van kant gewisseld is.

De film geeft een boeiend beeld van de oorlogsrealiteit, die doortrokken blijkt te zijn van confissão, verwarring en chaos. Hij laat ook goed zien wat een journalist vermag: getuigen van menselijk leed, de verworpenen der aarde een gezicht geven, een vergeten conflict onder de aandacht brengen. Dat gaat ook gepaard met morele dilemma’s. Op een bepaald moment houdt Kapuściński nieuwe informatie achter om levens te redden.

De tot in de puntjes verzorgde tekenfilm in klare lijn gaat geruisloos over in opmerkelijke getuigenissen van nog levende personages. In de montage zitten ook nog tekstfragmenten uit het boek van de journalist en sfeerbeelden van het hedendaagse Angola.

Spijtig genoeg zet de film Kapuściński te veel op een voetstuk als journalistieke held. Nochtans is sinds de biografie van Artur Domoslawski bekend dat de literator het geregeld haalde van de journalist en hij het met de waarheid niet zo nauw nam. Eenzelfde eenzijdigheid is er ook bij het neerzetten van de MPLA als verdediger van het volk. Dat neemt niet weg dat de met de Europese Filmprijs gelauwerde prent een stevige aanrader is.

Het Anima-festival loopt nog tot zondag 10 maart. Another Day of Life komt op 24 april in de zalen. Chris the Swiss is op 26 april te zien in Bozar.

Share

Door Tom

Nieuwe Brusselaar met een passie voor taal, cultuur en journalistiek. Geboren in Sint-Niklaas. Studeerde Germaanse talen in Gent en woonde na zijn studie zes jaar in Berlijn. Houdt zich bezig met beleid en communicatie binnen de Vlaamse overheid en is journalist in bijberoep.