De speeltijd is bijna voorbij. Nog tot en met zondag 7 januari kun je in Wiels gaan kijken naar The Nature of the game, de tentoonstelling over kinderspelen, waarmee Francis Alÿs eerder schitterde op de Biënnale van Venetië. Niet te missen!
Twaalf jaar na zijn eerste overrompelende overzichtstentoonstelling in België, A Story of Deception, landt de Mexicaans-Belgische videokunstenaar Alÿs opnieuw in Wiels. Het eerste scherm lokt je meteen binnen in een fascinerende wereld. Zweedse kinderen voeren per twee een soort dans uit, een evenwichtsoefening waarbij ze een sinaasappel tussen hun voorhoofd geklemd houden. Ze gaan volledig op in het spel, geconcentreerd, in harmonie met hun partner en losgekoppeld van de buitenwereld. Veel hebben ze niet nodig om zich bezig te houden. En het kan anno 2024 blijkbaar ook perfect zonder schermen en digitaal vertier.
Meteen om de hoek kom je op een wervelende speelplaats terecht, met nieuwsgierig kijkende volwassenen en ertussen soms ook live spelende kinderen. Elk scherm toont een kinderspel in de wijde wereld. Jongetjes in Afghanistan laten een vlieger op. In Hongkong huppelt een meisje door de drukke grootstad, neuriënd en stappend over de gele lijnen. In Zwitserland zijn we in een berglandschap getuige van een heus sneeuwballengevecht. Voor de drempel van een huis in Marokko spelen broer en zus blad, steen, schaar, voordat ze om snoepwikkels strijden door ze aan de goede kant te laten vallen. In Congo zoeft een kind, opgerold in een autoband, met een rotvaart een heuvel af. In het Pajottenland houden kinderen een slakkenrace.
Het lijkt wel een reis door de wereld. Via het spel zien we jong grut opgroeien in totaal andere omstandigheden en op totaal andere plaatsen, van stad tot platteland, van industrie tot natuur, van het rijke Westen tot een arm ontwikkelingsland. De realiteit dringt ook binnen als we in volle covidcrisis iedereen een mondmasker zien dragen. In Mexico spelen kinderen een coronavariant van tikkertje, waarbij de speler met het rode masker het virus verspreidt. Nog pakkender zijn de beelden uit Oekraïne. Plaatselijke deugnieten laten wagens stoppen om aan de chauffeurs een patriottisch wachtwoord te ontlokken of ze imiteren met hun stem het loeiende luchtalarm.
Het spel is dus ook een manier om met de soms pijnlijke realiteit om te gaan, ze een plaats te geven, ze de baas te kunnen. De basis blijft ook steeds hetzelfde: inventiviteit en creativiteit, maar ook een welbepaalde logica en regels. In die zin kan de tentoonstelling gezien worden als als een zelfportret van de kunstenaar. Hij creëert tenslotte ook een eigen speels universum volgens een welomlijnd patroon. Alÿs put ook inspiratie uit de onbevangen, open blik van het kind, de overgave aan het moment, de onvermoeibaarheid waarmee het spel herhaald wordt. Of zoals hijzelf zegt: “Wij als volwassenen zouden trouw moeten blijven aan het kind dat we ooit waren; onthoud en vertrouw dat moment, het meest kostbare van ons bestaan.”
The Nature of the game is bovenal ook een esthetisch genot. We zien prachtige, soms dromerige beelden, telkens met een sfeervolle geluidsband. Ook de montage is heel vaak een huzarenstukje. Alÿs werkt daarvoor al 25 jaar samen met een vast team: Félix Blume, Julien Devaux en Rafael Ortega. De vruchtbare samenwerking met Blume en Devaux mondde ook uit in de uitgekiende zwart-wit-film The Silence of Ani, waarmee de expo afsluit. Kinderen spelen in een verlaten Armeense stad in Turkije verstoppertje en imiteren vogelgeluiden met door de kunstenaar ter beschikking gestelde fluitjes.
Alÿs’ grote gevoel voor esthetiek zien we ten slotte ook terug in de zaal met de schilderijen op klein formaat. Op dezelfde reizen legde de kunstenaar zijn observaties van de landschappen op doek vast, in een verstild melancholisch of magisch-realistisch register. Het geschilderde werk is minder memorabel dan de video’s, maar vormt wel een mooie aanvulling op een aanstekelijke en rijke tentoonstelling.
The Nature of the game van Francis Alÿs loopt nog tot en met 7 januari 2024 in Wiels. Op de website van de kunstenaar kun je ook de reeks over kinderspelen bekijken, net als The Silence of Ani.
