Hangjongeren zijn blijkbaar van alle tijden. Ook in de negentiende eeuw moest de schoolgaande jeugd worden aangemaand om zich behoorlijk te gedragen. Zo lezen we in een boekje uit 1882:
Pour que l’élève de nos écoles publiques devienne un citoyen belge, digne de son nom, il ne suffit cependant pas qu’il soit familiarisé avec les principes législatifs de notre pays démocratique ; il doit, en outre, savoir respecter les ordonnances communales qui ont pour but de sauvegarder la liberté de tous les citoyens, de prévenir les malheurs, d’assurer la liberté et la sécurité du passage dans nos grands centres industriels et commerciaux.
Tot die centres industriels et commerciaux behoorde natuurlijk ook Brussel, een stad die in die tijd – de industriële revolutie – volop in verandering was. Daarover lezen we:
Depuis notre émancipation politique, les principales villes de la Belgique ont acquis un développement considerable. Des rues larges et bien aérées ont fait disparaitre les voies étroites et tortueuses de jadis ; de magnifiques boulevards, de superbes places et promenades publiques ont remplacé les remparts, les fossés et les endroits malpropres de nos antiques cités. […] Bruxelles surtout, placé successivement sous l’intelligente direction de plusieurs bourgemestres d’un mérite supérieur, s’est complètement transformé et se transforme encore tous les jours.
Merkwaardig hoe het heden het verleden heeft ingehaald: ook vandaag is Brussel nog volop in verandering. Nihil novi sub sole.
De vraag formuleren is in dit geval wellicht eenvoudiger dan het antwoord vinden: uit welk boekje zijn de voorgaande passages afkomstig?
Het tijdsdocument heet “Manuel du citadin: entretiens familiers sur les règlements communaux” en werd geschreven door P. Smets en Ch. Grandprez in 1878. Het boekje is allerminst een saaie opsomming van wetten. Wel integendeel. Het is immers geschreven voor leerlingen en voor (jong)volwassenen uit het arbeidersmilieu. De teksten zijn dus redelijk bevattelijk en voorzien van wat men stichtende voorbeelden zou kunnen noemen.
Een volledige gescande versie van de Manuel du citadin kan je vinden op de website van VVF-Brussel.
