Autovrije zondag, een zonnige namiddag in een volkse stadsbuurt van Brussel. De Molenbeekse wijk langs het kanaal van Willebroek die, wanneer het weer grauw en grijs is, de zuiderse uitgelatenheid van het merendeel van haar bewoners moet ontberen, toonde vandaag haar waar gelaat. De bevolkingsdichtheid is groot en families wonen hier dicht op elkaar. Ook bij minder goed weer en wanneer gemotoriseerd verkeer het overneemt, speelt het leven zich hier op straat af. Winkels met aan de straatkant groenten en fruit overvloedig geëtaleerd, groepjes nieuwe Belgen die her en der staan te praten met elkaar, je zal het niet snel zien in buurten waar voornamelijk Belgen van autochtone achtergrond wonen. Of zijn het toch voornamelijk de urbanistische randvoorwaarden die hier spelen?
De Gentsesteenweg maakt een wat verlaten indruk. Fietsers die tussen geparkeerde auto’s wat ongedisciplineerd voorbijrijden, brengen hier geen verandering in. In een zijstraat, een andere beeld. Kriskras door elkaar rijdend hebben de kinderen de rijweg ingenomen. Verder in de straat, aan de ingang van een voormalig industrieel complex, hangt de vlag van de Openmonumentendagen. De terreinen en het gebouw achter de poort zijn bijna dagelijks toegankelijk voor het publiek. Toch neemt ook het museum deel aan het evenement dat verborgen plekken onder de aandacht wil brengen.
De site in de Ranforstraat werd tot in de jaren 70 van de vorige eeuw ingenomen door de Compagnie des Bronzes, een bronsgieterij en metaalverwerkend bedrijf dat in haar hoogdagen tot ver buiten de grenzen bekendheid genoot. Ook nu nog zijn er sporen van te zien. De meeste gebouwen zijn echter tot ruïne geworden of zijn helemaal afgebroken. Een ervan is gerestaureerd en huisvest La Fonderie, een museum voor arbeid en industrie van de Federatie Wallonië-Brussel.
Het museum gaat in op de evolutie van industriële sectoren als voeding, textiel en metaalverwerking. Bij binnenkomst in de voormalige fabriekshal zijn een aantal geografische kaarten van het Brusselse te zien. De expansie van de Brusselse agglomeratie door de eeuwen heen wordt duidelijk. Verder een aantal industriële machines waarrond uitleg in twee talen te lezen is en bijkomend, panelen en elektronische tabletten met verder toelichting. Mondjesmaat gaan bezoekers binnen en buiten. Een groep krijgt een rondleiding in het Nederlands. Achteraan tegen een zijmuur staat een buffetpiano. Ook een pianofabriek uit Brussel heeft haar oorspronkelijke bestemming niet kunnen behouden.
Naast de vaste collectie van het museum is er meer te bekijken, Een tijdelijke tentoonstelling op de eerste verdieping toont werk van een kunstenaar die de morfologie van fabrieken gebruikt als inspiratie. Het gieten van stukken is een van de kunstdisciplines die hij beoefent. Terug buiten zijn er nog demonstraties smeden mee te maken. Tussen de muren van het voormalige gieterij onder een open tent zit een man van Afrikaanse afkomst met een klein aambeeld en ander materieel bij de hand. Op een tafel voor hem liggen sieraden uit zilver. In een grote platte lepel smelt hij met gebruik van een kleine bunsenbrander het zilver. In een mal giet hij het metaal in vorm. Verderop, rond een open vuur, staan twee blanke mannen met elkaar te praten. Ze houden ijzerstaven in het vuur in afwachting van het zwaardere werk. Veel buurtbewoners zijn er niet te zien. Gaat het evenement helemaal aan hen voorbij of zijn ze als eens geweest?
Weer op straat dompel ik me onder in de Maghrebijnse sfeer. Op het plein aan het gemeentehuis is een markt aan de gang. Wat verder loop ik café La Chope binnen. De uitbater verontschuldigt zich om het feit dat er, buiten zijn zaak, in de buurt weinig tavernes zijn overgebleven waar bier te krijgen is. Hij doet de belofte dat het bij hem niet zal veranderen. Ik wuif zijn verontschuldiging weg. De prijs van het bier is schappelijk gebleven.
Het Brussels museum voor arbeid en industrie La Fonderie (Ransfortstraat 27, 1080 Brussel) is open van dinsdag tot vrijdag van 10u tot 17u, in het weekend van 14u tot 17u. Eerste zondag van de maand: gratis toegang.
