De adembenemend mooie kustlijn van Chili was honderden jaren lang het decor van misdaden tegen de menselijkheid en straffeloosheid. De documentaire El Botón de Nácar stelt dit aan de kaak door enerzijds te focussen op de Chileense kust en anderzijds door overlevenden van massamoorden aan het woord te laten. Het resultaat is een beklemmende filmervaring die je niet snel zult vergeten.
Zoals veel andere Latijns-Amerikaanse landen, torst ook Chili een loodzware geschiedenis met zich mee. Aan de ene kant was er de uitroeiing van inheemse bevolkingsgroepen zoals de Kawésqar-gemeenschap. En aan de andere kant gebeurden er de politieke moorden tijdens het Pinochet-regime.
Verliezen van identiteit
Zo bestond de Kawésqar-gemeenschap uit ongeveer 8000 leden, waarvan er tegenwoordig nog 20 over zijn. Filmregisseur Patricio Guzmán laat ze met veel respect aan het woord door hen te laten vertellen over hun eigen, unieke taal en over hun kanotochten door Vuurland. De cineast vertelt ons hoe de overige leden om het leven kwamen: door kolonisten die indianen neerschoten en door ziekten waar zij niet resistent tegen waren. Ook vertelt hij dat deze gemeenschap met alcoholproblemen kampte.
Daarnaast wordt het verhaal verteld van Jemmy Button, de Kawésqar-jongen die in ruil voor een parelknoop (“El Botón de Nácar” of “The Pearl Button”) een jaar naar Engeland mocht. Hij verloor er zijn indiaanse identiteit en kon deze, ook na zijn terugkeer in Chili, niet meer terugvinden.
Vreselijke getuigenissen
Een eeuw en wat jaren later hield de militaire dictatuur van Pinochet Chili in zijn greep. De wantoestanden van dit regime zijn deels bekend, maar de getuigenissen in deze film zijn werkelijk hartverscheurend. Zo wordt er verteld dat tegenstanders van de dictatuur een dodelijke injectie toegediend kregen, waarna hun stoffelijk overschot, vastgebonden aan een stuk rails, in de Stille Oceaan werd gegooid.
Gek genoeg is deze documentaire niet alleen kommer en kwel. Guzmán houdt er namelijk een poëtische stijl op na door in de film gebruik te maken van adembenemende natuurbeelden. Daarbij reflecteert hij over het water en over de sterren: “Toen ik naar de sterren keek, besefte ik het belang van water. Het schijnt dat het water uit het heelal komt en dat het leven hierheen kwam met kometen.”
Roep om waarheid
Op deze manier komt de film over als een poëtische hommage aan de Chileense kust en een hevige aanklacht tegen de straffeloosheid uit het verleden. De cineast kan deze twee elementen verrassend goed met elkaar combineren. Dat komt door zijn vriendelijke vertelstem en door de afwisseling van de film. Nadat je een aantal gruwelijke dingen hebt vernomen, volgt er weer een beeld van een fjord of een gletsjer met een diepgaande reflectie.
Zo beschouwend is deze documentaire een gewaagde productie. Het verhaal balanceert namelijk tussen magisch realistische overpeinzingen, liefdesverklaringen aan de natuur en de verschrikkingen uit de Chileense geschiedenis. Guzmán slaagt er goed in om een precair evenwicht tussen deze elementen te bewaren. Hij verdiende er immers een Zilveren Beer voor het beste scenario mee op het Filmfestival van Berlijn. Verder is deze film geen belerende geschiedenisles, maar eerder een roep om waarheid. En als we de film moeten geloven, is er nog werk aan de winkel.
El Botón de Nácar of The Pearl Button speelt nu in bioscoop Aventure te Brussel-Centrum.
Klik hier voor de Trailer El Botón de Nácar.
Deze recensie verscheen eerder op de website noticias.nl.
