Istanboel is kosmopolitisch, inspirerend en confronterend, een stad waar moderniteit botst met traditie. De stad ligt geprankt tussen twee culturele werelden. Invloeden van het Westen en het Midden Oosten werken er op elkaar in. Geografisch ligt een deel ervan op het Europees vasteland, een ander in Klein Azië. De tentoonstelling ‘Imagine Istanbul’ die nog tot zondag loopt in Bozar, verbeeldt de complexiteit van deze stad.
Karaköy, Istanbul, 1965 / © Ara Güler
De tentoonstelling bestaat voornamelijk uit werk van drie fotografen met Turkse roots die, verschillend van elkaar, elk hun versie van Istanboel brengen. In zwart-wit of kleur, uit de tweede helft van de vorige eeuw of hedendaags, enigszins afstandelijk of met grote persoonlijke betrokkenheid, het is aan de bezoeker om in die verscheidenheid die ene stad terug te vinden. Bijkomend worden drie andere aspecten van Istanboel belicht: de stad als de plaats waar men in de beginperiode van de fotografie met deze nieuwe ontwikkeling aansluiting vond met de westers moderniteit, de stad met haar iconische brug tussen twee stadsdelen en de stad gelegen aan een kust waar mensen voor het eerst de weidsheid van een watervlakte ervaren. Als gezegd zijn het echter drie fotografen die het leeuwenaandeel op zich nemen.
Van Ahmet Polat hangt er werk dat vervreemding en ongelijkheid toont. Straatfotografie toont mensen als zijn ze gevangen in een moment van verbijstering of mensen die zich affirmeren door extravagantie. Binnenopnames tonen een gegoede elite die zich vermaakt.
From the series ‘Familier Strangers’ / © Ali Taptık
Het werk van Ali Taptık is meer plastisch van aard, picturaal en esthetiserend. De stad wordt getoond aan de hand van geïsoleerde objecten en desolate stadsgezichten. Mensen poseren maar geven weinig prijs. Felle kleuren contrasteren met een dominante grauwheid.
Karaköy, Istanbul, 1957 / © Ara Güler
Helemaal aan het begin van de tentoonstelling is werk te zien van Ara Güler. Hij wordt beschouwd als de meest invloedrijke fotograaf van het naoorlogse Turkije. Van hem zijn enkel zwart-wit foto’s te bekijken. Ze tonen de ziel van Istanboel door mensen onbevangen te portretteren, aan en op het water in de haven met de stad in de achtergrond of in de beslotenheid van de binnenstad. De beelden zijn nooit eenvoudig maar hun complexiteit is functioneel bij het nastreven van evenwicht in de compositie. Het werk van Ara Güler doet sterk denken aan dat van naoorlogse Franse realisten als Henri Cartier-Bresson of Jean Dieuzaide. Tussen de foto’s van Güler hangen overigens enkele foto’s van Cartier-Bresson. Het onderscheid is moeilijk te maken. Güler ontmoette Cartier-Bresson toen deze in Istanboel verbleef. Ze werden vrienden. Beiden maakten deel uit het fotografencollectief Magnum Photos.
Voir la mer, 2011 / © Sophie Calle
Wat mij betreft is in de eerste zalen van de tentoonstelling al genoeg belangwekkends te bekijken om naar de Bozar af te zakken, al is de videokunst van Sophie Calle met mensen die voor het eerst de zee aanschouwen in al zijn eenvoud eveneens meer dan de moeite waard. Het is verbluffend hoe artisticiteit en diep doorvoelen van mensen een stad kan typeren.
De tentoonstelling ‘Imagine Istanbul’ loopt nog tot 24/1 in Bozar (Paleis van Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel). De tentoonstelling is toegankelijk op donderdag van 10u tot 21u, op woensdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 10u tot 18u. Vestiaire verplicht.
Tekst: Michel Zeghers
