Op zaterdag 21 mei dendert de Zinneke Parade weer vrolijk door de straten van het Brusselse stadscentrum. Het bonte allegaartje van artiesten, activisten, sympathisanten en figuranten hijst zich die dag in de meest opzichtige kostuums. Maar door wie worden die kostuums eigenlijk gemaakt? Blogger Hans Moyson ging op onderzoek uit.
De tweejaarlijkse parade vormt het orgelpunt van een breder stadsproject, Zinneke genaamd. Met dat project schept de stad ruimte voor ontmoeting, samenwerking en creativiteit. Zo wil men de artistieke en sociale dynamiek versterken tussen kunstenaars, inwoners, scholen en verenigingen uit de stad en ver daarbuiten.
Terwijl de parade geldt als apotheose, ligt het zwaartepunt van het Zinnekeproject eigenlijk in de ateliers. Maandenlang verzamelt men daar om te overleggen en te werken, soms meermaals per week. Het is in de ateliers dat bruggen worden gebouwd, ideeën uitgewerkt en solidariteitsacties op touw gezet.
De verschillende deelnemers verenigen zich in diverse groepen die elk een aparte naam en werking hebben, zinnodes. Binnen de zinnodes, die alle bestaan uit een artistieke ploeg en tientallen stadsbewoners, worden de taken netjes verdeeld. Iedere zinnode beschikt over ateliers voor muziek, dans, kostuums en eventueel voertuigbouw.
De zinnodes worden doorgaans ondersteund door sociaal-culturele verenigingen en organisaties zoals gemeenschapscentrum De Markten, dat mee zijn schouders zet onder zinnode ‘Pas de deux’. De Markten organiseert het dansatelier en stelt daarvoor zijn ruimten ter beschikking. Naast een dansatelier beschikt zinnode Pas de deux ook over een muziek- en een kostuumatelier.
Comité des femmes sans-papiers
Het bijzondere aan het kostuumatelier van Pas de deux is dat het voornamelijk bevolkt wordt door vrouwen zonder papieren. Deze vrouwen maken deel uit van het ‘Comité des femmes sans-papiers’, dat in de zomer van 2015 werd opgericht. Zij verenigden zich om uit de schaduw te treden en samen te zoeken naar manieren om in onze maatschappij te overleven met een minimum aan middelen en rechten.
Een van hun strategieën is het organiseren van allerhande ateliers, waar talenten aangewend en vaardigheden ontwikkeld worden. Zo proberen de vrouwen hun dagen zinvol door te brengen in gezelschap. Voor hun brei- en naaiateliers konden zij terecht in Kloster-Eck, de ontmoetings- en vergaderruimte van de Begijnhofkerk.
Zinneke
Het toeval wil dat ook de mensen van zinnode Pas de deux voor hun kostuumatelier aanklopten bij Kloster-Eck. De ontmoeting die daar plaatsvond tussen de zinnode en het comité van vrouwen zonder papieren leidde tot een samenwerking. Via de Zinneke Parade kan het comité haar zichtbaarheid vergroten, haar zaak bepleiten en het stereotiepe beeld doorbreken dat doorgaans van sans-papiers geschetst wordt. Naast mannen leven immers ook veel vrouwen zonder papieren in ons land, vaak reeds jarenlang, alleenstaand met kinderen. De specifieke problematiek waar zij dagelijks mee te kampen hebben, wordt zelden weergegeven in de media. Zinnode Pas de deux verschaft hen materiaal en stelt de expertise van een heuse kostuumontwerpster ter beschikking. Iedere vrijdag wordt verzameld, gebrainstormd en gecreëerd.
Professioneel kostuumontwerp
De artistieke leiding over het kostuumatelier berust bij Hanne Geerts, die in 2011 afstudeerde als kostuumontwerpster aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Binnen de zinnode coördineert Hanne alles wat met kledij en het vervaardigen ervan te maken heeft. Zij is steeds van de partij op vrijdagvoormiddag, wanneer de vrouwen zonder papieren afzakken naar het atelier.
Het algemene thema van de Zinneke Parade 2016, waarrond alle zinnodes werken, is “FRAGIL”. Wanneer we het atelier binnenkomen presenteert Hanne net het prachtige moodboard dat ze maakte voor deze editie. Daaruit blijkt dat er gewerkt zal worden met veelkleurige vlinderprints en -patronen, verwijzend naar de broosheid van de vlinder die uit de cocon komt.
Hanne vertelt dat vandaag gestart wordt met het knippen van patronen. Verder heeft ze het bevlogen over baleinen, elastieken, stoffen, cirkels, contouren, vezels, plooien en lycra. De grote tafel wordt leeggemaakt. Sara, Mariam, Dudu, Fatiha, Safi en Moctar zijn er klaar voor. Zij komen uit Kameroen, Guinee, Congo, Gambia, Senegal en Marokko. Ook Nicole is aanwezig. Zij is Française, maar woont al jaren in Brussel en ondersteunt het comité. Later op de dag zullen ook anderen zich bij het gezelschap voegen.
Tailles worden gemeten, afmetingen genoteerd. De stof wordt op tafel gelegd, net zoals de lintmeters, scharen, speldenkussens en naaimachines. Een passer wordt gemaakt met touw en potlood. Daarmee wordt een halve cirkel getrokken op een stuk textiel. We leren van Hanne dat een schaar die dient om stof te snijden nooit gebruikt mag worden voor het knippen van papier.
De eerste cirkel wordt geknipt om er een rok van te maken. Met diezelfde vorm kunnen ook andere kledingstukken gemaakt worden, pofbroeken bijvoorbeeld. Er mag naar hartenlust geëxperimenteerd worden. Eerst geeft Hanne een kleine demonstratie, daarna mogen de anderen hun lap katoen uitkiezen. In een latere fase zal de nu nog fletse stof fleurig geschilderd worden. Na verloop van tijd horen we enkel nog het geluid van scheurend textiel en het geratel van naaimachines.
Fashion design uit Syrië
Ook Ahmad zit rond de tafel, observerend en een tikkeltje verlegen met een schetsboek voor zijn neus. Ahmad (22) woonde zes maanden geleden nog in Syrië. Daar studeerde hij modeontwerp aan de Faculteit Schone Kunsten van de Universiteit van Aleppo.
Ahmad besloot te vluchten en belandde in Brussel. Hij verbleef hier eerst een tijdje in een opvangkamp, voor hij de nodige documenten kreeg. Zijn familie bleef in Syrië. “Ik heb nog regelmatig contact met hen, vooral via WhatsApp. Uiteraard maak ik me grote zorgen om de situatie daar. Omdat het er zo onveilig is, kon ik er geen les meer volgen, de scholen bleven dicht. Maar ik zit reeds in het derde jaar modeontwerp en wil graag verder bouwen aan mijn toekomst. Ik hoop daarom mijn studie af te kunnen maken in België. De komende maanden wil ik eerst de taal leren, zodat ik vanaf september kan instromen in het onderwijs. Via via kwam ik te weten dat hier een kostuumatelier georganiseerd wordt, wat ik natuurlijk interessant vond. Ik ben benieuwd hoe Hanne alles aanpakt en hoop zelf ook mijn steentje bij te dragen.”
Mariam, Fatiha en Safi
Na de middag worden de vlinderpatronen opgeborgen en gaan de vrouwen verder met een aantal andere creaties, los van het project met Zinneke. Mariam vertelt dat ze in het atelier heeft leren breien. Ze werkt momenteel aan haar eerste sjaal, voor haar zoontje. Naast haar bezigheden in het atelier volgt ze ook Franse les bij ‘La Voix des Femmes’ in Sint-Joost-ten-Node, drie voormiddagen per week. Maar dat zou gerust wat meer mogen zijn, zegt ze. Ze is immers graag de hele dag bezig. Vrienden of familie heeft ze hier in Brussel niet. Wel heeft Mariam twee kennissen in Luik en Charleroi. “Ik ken de Zinneke Parade nog niet, maar dit jaar ga ik zeker kijken en meedoen, ik dans graag.”
Fatiha is een gediplomeerd verpleegster uit Marokko. Ze zou graag werken in België, maar wacht nog op de juiste papieren en de erkenning van haar diploma. Het liefst zou ze ’s avonds of ’s nachts werken, zodat ze zich overdag nog kan engageren voor het goede doel. Ook voor haar is het de eerste keer dat ze kleren maakt. “Ik vind naaien en breien best interessant. Het is in ieder geval beter dan thuis zitten, waar ik niets om handen heb.”
Safi is druk bezig met het breien van een tasje, maar weet nog niet of ze iedere week zal komen. “Het hangt ervan af of ik tijd heb. Ik volg al twee voormiddagen per week Nederlandse les. Mijn beide zonen, van 17 en 6, gaan immers naar een Nederlandstalige school en ik vind het belangrijk om de taal te leren.”
Manifestatie
De vrouwen werken gezapig verder met een kop thee of koffie bij de hand. Er heerst een huiselijke sfeer in Kloster-Eck, waar iedereen welkom lijkt te zijn. Het is er een komen en gaan van mensen die van ver of van dichtbij betrokken zijn bij de parochie of het comité. Het is ook de plek waar druk vergaderd en gepland wordt. Momenteel worden de voorbereidingen getroffen voor de eerstvolgende grote manifestatie van het comité van vrouwen zonder papieren op zondag 6 maart, in samenwerking met de ‘Coordination des sans-papiers de Belgique’. Dan wordt een optocht gehouden van het Brusselse Centraal Station tot het Bethlehemplein in Sint-Gillis. Meer info daarover vind je via:
Facebook: Comité des femmes sans-papiers
E-mail: comitedesfemmessanspapiers@riseup.net
