De tentoonstelling The Power of the Avant-Garde, Now and Then in de Bozar brengt een aantal avant-gardestromingen voor het voetlicht. Naast werken van avant-gardekunstenaars uit wat nu de historische avant-garde wordt genoemd is er ook hedendaagse kunst te bekijken. Nog te bezoeken tot begin volgend jaar.
La danse de l’ours au Moulin Rouge (Gino Severini, 1913)
Een zoektocht naar een geschiedenis van de avant-gardekunst door stromingen, kunstbewegingen en individuele kunstenaars onder de aandacht te brengen, dat is het uitgangspunt van de tentoonstelling. Aan het eind van de negentiende eeuw en gedurende de eerste twee decennia van de twintigste prikkelen wijzigende sociale structuren en maatschappelijke transformaties kunstenaars bij het zich afzetten tegen traditie of geldende artistieke normen. Kunstenaars zagen, onder invloed van het gedachtegoed van intelligentsia die reflecteerden over mogelijkheden en gevaren van technologische vooruitgang en nieuwe maatschappelijke paradigma’s, hun kans schoon om vernieuwingen in de beeldende kunst ingang te doen vinden. Artistieke kringen als Die Brücke, Der Blaue Reiter en Bauhaus en bredere kunststromingen als het kubisme en het constructivisme ontdekken werkvelden waar kunst tot dan toe niet kwam. Ook solitaire artiesten als James Ensor, Edvard Munch of Egor Schiele nemen het voortouw.
Lady in Tram (Kazimir Malevich, 1913)
Langs een parcours van een twintigtal secties wordt ingegaan op het heterogeen landschap van de historische avant-garde (avant-garde van voor de Tweede Wereldoorlog). In een aantal zalen zijn selecties uit het werk van kunstenaars uit de genoemde artistieke kringen te bekijken. In andere zijn kunstwerken die refereren aan thema’s die de avant-garde typeren samengebracht. Fragmentatie en transparantie, de metropool als embleem van vooruitgang of nieuwe communicatiemiddelen, de moderne mens in al zijn facetten biedt inspiratie. Schilderijen, een aantal sculpturen en ook film zijn er te zien. Film als medium wordt hier ook tot de avant-garde gerekend.
Tussen de bedrijven door gaan hedendaagse kunstenaars in dialoog met een door hen gekozen werk van voor 1920. Telkens neemt een werk van henzelf de honneurs waar.
Wat er hangt en staat en hoe het is opgesteld laat zich niet in een paar woorden beschrijven. Niet enkel de curator van de tentoonstelling en de uitgenodigde kunstenaars hebben een inbreng gehad. Ook het Militärhistorisches Museum der Bundeswehr (Dresden), Cinematek (Brussel) en de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten (Brussel) droegen bij aan de complexiteit van de tentoonstelling. Men heeft zich overigens niet beperkt tot het bijeenbrengen en bespreken van beeldende kunst. Ook op het vlak van scenografie is nagedacht.
Four Persons Standing (David Claerbout, 1999)
Het concept om hedendaagse kunstenaars toe te laten om te participeren zegt meer over de kunstenaars van vandaag dan over de avant-garde van voor de Tweede Wereldoorlog. Bij de interpretaties worden pogingen gedaan om historische verbanden te leggen. Een pastiche, gebruik van een vormkenmerk of een actualisatie van een bestaand werk, het is duidelijk dat kunstenaars geen historici zijn en de waarde van hun standpunt wel erg dunnetjes uitvalt. Het inpassen van werken van vandaag ondermijnt de kracht van de werken uit de periode van de historische avant-garde. Er is hier een kans verkeken om, door beter het onderscheid te maken tussen then (historische avant-garde) en now (hedendaagse kunst), nog meer duidelijkheid te scheppen over waar de avant-garde kunstenaars voor stonden.
Of het überhaupt een goed idee is om hedendaagse kunstenaars te bevragen over hoe historische avant-garde hem heeft beïnvloed? Voor de kunstprofessional zal het wel, als vorm van spielerei, om van te smullen zijn. Voor de kunstliefhebber brengt het weinig bij aan wat kunstenaars uit de hoogdagen van de avant-garde te zeggen hadden. Het werkt meer ontluisterend waar het de hedendaagse kunstenaars betreft.
De tentoonstelling The Power of the Avant-Garde – Now en Then loopt nog tot 22 januari in Bozar (Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel).
Open van dinsdag tot zondag van 10u tot 18u (op donderdag tot 21u). Op maandag gesloten. Prijs van de tickets: 16 euro.
Tekst: Michel Zeghers
Illustraties: persdienst Bozar
