Rachida Lamrabet werd ontslagen als juriste bij het gelijkekansencentrum Unia omdat ze openlijk vragen stelde bij het boerkaverbod. Progressieve auteurs en mensenrechtenactivisten waren gechoqueerd. In de KVS betuigden ze dinsdag hun steun aan de schrijfster. “De waakhond Unia is een schoothond geworden die zichzelf muilkorft.”
De KVS Box was goed volgelopen voor de solidariteitsbijeenkomst. Rashif El Kaoui en Valentijn Dhaenens openden de dans met een voordracht van de tekst die Lamrabet schreef onder de noemer Project Deburkanisation, een kortfilm over privacy in opdracht van het Goethe-instituut. Ze laat daarin een moslima aan het woord die het niqabverbod een verregaande inbreuk op de vrijheid en de privacy van vrouwen vindt. “De wet geeft en de wet neemt. Nee, de wet graait. Hij rooft en besteelt eerst de weerlozen.” In Knack hekelde ze naar aanleiding van de video “het maatschappelijke en juridische proces dat vrouwen tot elke prijs wil ontsluieren”. Unia, dat al langer onder vuur ligt van N-VA-coryfeeën als Liesbeth Homans en Zuhal Demir, zette de medewerkster na twaalf jaar trouwe dienst aan de deur.
KVS-directeur Michaël De Cock spaarde zijn kritiek op het ontslag niet. Hij sprak van hysterie en intellectuele luiheid en van recuperatie van de kunst. Lamrabet prees hij omdat ze zuurstof aan het debat toevoegt en de literatuur verrijkt heeft met haar proza. En onze superieure manier van leven, waarvan Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten getuigde? “Enige bescheidenheid zou ons sieren.”
Ook professor Eva Brems zag de vrije meningsuiting en de artistieke vrijheid in het gevaar. Ze kon er niet bij dat een instelling die minderheden moet beschermen tegen discriminatie een medewerkster met migratieachtergrond en een dissidente mening laat vallen op basis van een “hysterische en feitenvrije politiek”. Effectiviteit en onafhankelijkheid zijn volgens haar onontbeerlijk voor het centrum. “Unia moet tanden hebben en die durven te gebruiken. Maar de waakhond muilkorft zichzelf en is verworden tot een schoothond.” Ze wees er fijntjes op dat het boerkaverbod in het federale parlement weliswaar een overweldigende meerderheid haalde, maar in de mensenrechtenwereld zeer omstreden is omdat het islamofobie bevordert.
Schrijfster Annelies Verbeke plaatste het ontslag in een reeks rechtse aanvallen op de rechtsstaat. Ze verwerkte haar ergernis daarover tot een haikukrans. Haar collega PEN-voorzitster Joke Van Leeuwen koos voor variaties op gedichten van Guido Gezelle en Hendrik Marsman. Sociologe Nadia Fadil zag in het ontslag van haar goede vriendin een bewijs van structureel racisme binnen het establishment.
Ten slotte beklom Lamrabet, onder luid applaus van het publiek, het podium. Ze gaf een voorproefje van het essay Zwijg,’allochtoon’, waaraan ze nu werkt. Ze herhaalde dat ze zich tegen het boerkaverbod kant omdat ze vreest voor het verlies van privacy en autonomie van vrouwen. In haar artistieke project koos ze er bewust voor om het standpunt van een vrouw met gezichtssluier te laten horen. In het publieke debat werd ze echter weggezet als “de ultieme andere”, “een moslima met een verborgen agenda”, die “de goddelijke wet boven de burgerlijke wet” wil stellen. Alsof ze in haar eentje het islamitische kalifaat wil invoeren. Het ontslag noemde ze “een stigma op mijn huid”. Maar net als James Baldwin, die tegen de witte oppermacht ten strijde trok, blijft ze onversaagd. Emancipatie is volgens haar enkel mogelijk als minderheden volwaardig kunnen deelnemen aan het maatschappelijke debat. “Ik zal niet zwijgen”, kondigde ze aan.
