De Brusselse schrijfster Lize Spit werd overladen met lof voor haar debuutroman ‘Het smelt’. Terecht, want haar boek is een ijzingwekkende literaire thriller die langzaam maar zeker je keel dichtschroeft en je verslagen achterlaat.
Eva de Wolf keert na negen jaar terug naar haar Kempische geboortedorp Bovenmeer. Haar jeugdvriend Pim heeft haar uitgenodigd op de voorstelling van de melkrobot en de herdenking van zijn broer Jan, die op een tragische manier op de boerderij is omgekomen. Eva begeeft zich op weg met een blok ijs in haar kofferbak. Ze is vast van plan zich te wreken op het dorp, waar ze slechte herinneringen aan heeft.
Broeierige zomer
Spit weet de spanning meesterlijk op te bouwen. Ze springt in korte filmische hoofdstukken van het heden naar het verleden en geeft mondjesmaat informatie prijs over de achtergrond van Eva. Geleidelijk aan ontstaat het beeld van een disfunctioneel gezin met een moeder die aan de drank zit, een vader met zelfmoordgedachten, een oudere broer die zich afzijdig houdt en een jongere zwaar neurotische zus. Het hoofdpersonage zoekt geborgenheid in haar hechte vriendschap met slagerszoon Laurens en boerenzoon Pim. Samen zijn ze de drie musketiers.
De schrijfster daalt af in de diepste krochten van de puberteit. Ze schetst op een herkenbare manier de tegenstrijdige gevoelens: de schaamte over je lichaam, de verwarrende ontdekking van de seksualiteit, het vechten om een plaats in de groep, de angst om afgewezen te worden. Eva doet in de broeierige zomer van 2002 mee aan vernederende seksuele spelletjes waarvan ze uiteindelijk zelf het grootste slachtoffer wordt. Ze wil haar vrienden behagen en laat daardoor over zich heen lopen. Al is ze zelf evengoed in staat tot gemeenheid. Door haar loslippigheid moet een lesbische lerares ontslag nemen.
IJzige finale
De dorpsidylle is ver weg in ‘Het smelt’. Iedereen kent iedereen, maar dat leidt niet tot cohesie. Achter de muren koesteren de bewoners hun geheimen, terwijl in het openbare leven de sociale codes verstikkend zijn. Niet voor niets wisselt Eva haar geboortedorp in voor Brussel, waar ze opgaat in de anonimiteit van de grootstad. Ze verbreekt haar banden met Bovenmeer, maar neemt haar pijnlijke verleden mee, dat niet smelt, maar stolt tot een trauma, waar ze met niemand over praat.
Bij haar terugkeer naar het dorp slaagt Eva er niet in contact te leggen met haar gezin en vroegere vrienden. Een diep gevoel van eenzaamheid overheerst in de ijzige finale.
Genadeloos
Het verhaal doet ietwat denken aan die andere succesvolle Vlaamse debuutroman ‘Vele hemels boven de zevende’ van Griet Op de Beeck, waar een andere Eva ook ten onder gaat aan een gebrek aan zelfliefde. Maar Spit is veel radicaler in het afwijzen van sentimentaliteit en schrijft een beklemmend en huiveringwekkend boek van meer dan 400 pagina’s, dat rijk is aan suspense en onopgemerkt onder je huid kruipt. Ze weet als geen ander een sfeer te creëren, met oog voor pijnlijke details. Enkele stilistische missers en het soms ongelukkig schipperen tussen Vlaams- en Nederlands-Nederlands veranderen daar weinig aan. ‘Het smelt’ is een tour de force die garant staat voor een intense leeservaring.
Het smelt van Lize Spit verscheen in 2016 bij Das Mag.
