Brussel is een ruimte die haar begrenzing binnen een natiestaat overstijgt en er tegelijk aan vasthangt. Voor Bozar is dat reële, vibrerende, grenzeloze Brussel een model.
‘Beyond Klimt’ toont ons kunstwerken uit Midden- en Zuid-Oost-Europa tussen 1914 en 1938. Een grote “culturele ruimte”, een ruimte van uitwisseling voor kunstenaars met diezelfde openheid als in ons Brussel, los van de politieke grenzen.
En ze verschoven nogal, die grenzen, sinds Oostenrijk-Hongarije, Rusland, Duitsland en het Ottomaanse Rijk als grote rijken uiteenvielen! De nieuwe, kleinere, zelfredzame naties Finland, Estland, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechoslowakije, Oostenrijk, Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Joegoslavië, Griekenland en Albanië ontstonden. Goed nieuws voor de verschillende ethnieën en minderheden? Waren ze beter af dan onder de grote vleugels van de keizer? Wettelijk hadden deze nieuwe landen wel een duidelijk statuut, maar feitelijk was het een bonte mengeling van zo’n 30 miljoen mensen.
Het beginpunt van de reis naar deze minder bekende gebieden is vaderfiguur Gustav Klimt. Klimt groeide uit tot een icoon voor de Oostenrijkse kunst en heeft ook voor de Brusselaars een speciale plaats, door de Jugendstil/Art nouveau-stijl, die ons een deel van onze identiteit gaf, en door zijn mysterieuze fries in het Stocletpaleis op de Tervurenlaan, hoogtepunt van de Weense Sezessionskunst.
In 1918 sterft Klimt, zoals ook de bekende kunstenaars Kolonel Moser, Egon Schiele en Otto Wagner. Een nieuwe generatie staat op, de Belle epoque is voorbij. Waar eerst de oorlog (’14-’18) nog bezongen wordt, ook door kunstenaars, wordt snel duidelijk dat er een nooit geziene slachting plaatsvindt. Verschillende stijlen volgen elkaar op, van expressionisme en geometrische abstractie tot nieuwe zakelijkheid.
In Bozar, na de opening in het Weense Belvédère, zien we werk van om en bij 80 kunstenaars. Europees cultureel erfgoed, tastbaar en hoogstaand bewijs van de kruisbestuivingen (Parijs, Bauhaus, magazines) en de artistieke evoluties tot aan de vooravond van WOII, toen de gedeelde culturele ruimte gebroken werd tot in 1989 en de hereniging van Oost en West.
Het is de derde keer dat Bozar samenwerkt met Oostenrijk voor een tentoonstelling, na 1947, 1998 en 2006. Ook in 2006 (‘Yearning for Beauty’) kregen we, net zoals nu, speciale toegang tot het Weens-Brusselse Stocletpaleis. Toen met de BRT documentairebeelden uit de jaren ’80, die ons zwart-wit binnenloodsten in het gebouw en de vrouw des huizes toonden, gezeten bij een fonteintje in de immense hall, terwijl we ook leerden dat er in de eetzaal met het Klimt-fries over de toekomst van Europa gedebatteerd werd. Nu kan je in Klimts fantastische wereld van watervallen, krullen en kleuren binnenstappen met een 3D-bril op. 5 minuten van de wereld door de virtual-reality-installatie van Frederick Baker. Gamen zonder vijand. Het moment waarop je plots in de virtuele ruimte belandt is indrukwekkend.
Ook muziekliefhebbers en fans van literatuur, poëzie en film kunnen uitkijken naar het programma ‘Focus on Austria’.
Beyond Klimt, New horizons in Central Europe, 1914-1938, 21 sept – 09 jan
https://www.bozar.be/nl/activities/133869-beyond-klimt
https://www.bozar.be/nl/activities/145978-focus-on-austria
