Regisseur Michael De Cock pakte in 2017 uit met een heus bravourestuk. Hij liet de Odyssee van Homeros in de nieuwe vertaling in vijfvoetige jamben van Patrick Lateur integraal opvoeren. Een rist topacteurs en danseres Lisbeth Gruwez brachten de 24 zangen van het 2.800 jaar oude Griekse epos weer tot leven. Voor de toeschouwer werd het theater drie dagen lang een tweede thuis, waar je ongegeneerd kon bingewatchen. Nog een aflevering over de goddelijke held!
(c) Danny Willems, KVS
Gastvrijheid en wraak
De Odysee is het verhaal van een zwerver die thuiskomt, zoals de ondertitel van de vertaling luidt. De held van de Trojaanse oorlog, die de list met het houten paard bedacht, is gedoemd tot jaren van omzwervingen en ontberingen voordat hij voet aan wal kan zetten in zijn geliefde Ithaka. Hij rekent er hardhandig af met de vrijers die om de hand van zijn vrouw Penelope dongen en zijn bezittingen verbrasten. Hij is na 20 jaar weer thuis, herenigd met zijn opgroeiende zoon Telemachos en zijn oude vader Laërtes.
Het epos zit boordevol avontuur en poëzie en spreekt ook vandaag nog tot de verbeelding. Een bijzonder actueel thema is dat van de gastvrijheid. Filoxenia geldt in het oude Griekenland als een hoge deugd en wordt in het verhaal vaak in de praktijk gebracht, getuige de uitgebreide maaltijden en heerlijke geschenken die de held telkenmale krijgt aangeboden. De vrijers geven daarentegen weinig blijk van respect voor Odysseus, die zich bij zijn terugkeer eerst uitgeeft voor een anonieme bedelaar, en worden voor hun hoogmoed gestraft.
Want ook dat is de Odyssee: een verhaal waarin de wraak regeert en het mededogen ontbreekt. Het schetst een wereld van list en bedrog, waarin mensen een speelbal zijn van nukkige goden. Odysseus wordt zelf beschermd door oppergod Zeus en Athena, “de godin met de fonkelende ogen”, maar wordt geregeld op de proef gesteld door de toornige Poseidon. Een blik in Hades’ onderwereld leert dan weer dat elke mens bij zijn dood gelijk is en heldendom een illusie is: “Van alles wat er op de wereld ademt en kruipt, is niets zo nietig als de mens.”
Ode aan het vertellen
In de regie van De Cock bracht elke zanger een zang ten berde. De mise-en-scène was over het algemeen uiterst sober, zelfs karig te noemen: een verteller vertelde zonder veel decorstukken noch ondersteuning van beelden of muziek. De focus kwam daardoor wel volledig op het woord te liggen. Voor de acteurs was het een huzarenstuk om de monologen te memoriseren. In geval van nood konden ze terugvallen op een prompter, drie monitoren waarop de tekst liep, al maakte niet elke speler gebruik van dat vangnet. De marathonvoorstelling groeide uit tot een memorabele ode aan het vertellen. Het publiek hing aan de lippen van de bard van dienst, zoals in het epos zelf ook gretig geluisterd wordt naar de verhalen van de hoofdfiguur.
Het kruim van de Vlaamse en Nederlandse acteursgilde tekende present en de acteursprestaties waren navenant. Het is daarom moeilijk om uitschieters te noemen. Veel hing af van de intensiteit van het bedrijf en de draagwijdte van de stem van de acteur. Bij de jonge garde wist Bartel Jesper je meteen in de ban van het verhaal te brengen. Bij Jurgen Delnaet spatte de passie van het podium. Valentijn Dhaenens overtuigde met een feilloze dictie. Bruno Vanden Broecke viel ten prooi aan een genadeloze black-out, maar herstelde zich met een briljante sirenenzang. Stefan Perceval koos voor een fysieke performance met een bevrijdende dosis parodie en slapstick, wat zeker niet bij iedereen in de smaak viel. Gene Bervoets schitterende samen met zijn zoon in een wervelende Tarantino-eske scène.
Frank Focketyn, Tom Van Bauwel, Frank Dierens, Kris Cuppens, Lucas Vandervost, Bert Luppes, Tom Jansen, ze waren stuk voor stuk een plezier om naar te luisteren en te kijken. Elk vogeltje zong zoals het gebekt was. En Lisbeth Gruwez rondde magistraal af met een bezwerende dans, waarin je, na de vele woorden van mannen, de stille vrouwelijke lijdzaamheid, maar ook empathie en verbondenheid kon lezen.
Thuis en ontheemd
Een marathonvoorstelling is een unieke ervaring. Je raakt in een soort trance, het gevoel niet te willen stoppen zoals bij het bingewatchen van een geweldige tv-serie. Je lijkt buiten de wereld en de tijd te vallen. Er is opnieuw ruimte voor traagheid. De KVS wordt voor drie dagen je tweede thuis, waar je niet alleen geestelijk gevoed wordt, maar je je ook tegoed kan doen aan drankjes als Zinnebir en gingerbeer en Grieks geïnspireerde gerechten als een Penelopeslaatje en een Moussakalypso. Een verhelderend Odysseus-krantje kadert de talloze uitweidingen en intermezzo’s en haalt de essentie eruit.
De vermoeidheid voel je pas als de voorstelling voorbij is. Je bent weer thuis en voelt je tegelijk ontheemd, nu de barden zwijgen over de lotgevallen van Odysseus, de schrandere, en de woorden niet langer vleugels krijgen.
Odysseus. Een zwerver komt thuis ging in februari 2017 in première. In volle coranacrisis biedt de KVS de volledige marathon in dagelijkse afleveringen aan op zijn Facebook-pagina.
