Damiaan De Schrijver heeft er de naam voor om als missionaris op te treden voor de schone letteren. Vanavond leest hij voor uit het werk van de Oostenrijkse proza- en toneelschrijver Thomas Bernhard tijdens het programma Zandman op Radio 1.
Thomas Bernhard Nachlaßverwaltungderivative work: Hic et nunc / CC BY-SA 3.0 DE (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/de/deed.en)
Tijdens een middagsessie van Broodje Brussel in het Goethe-instituut in 2011 getuigde de acteur, bekend van toneelgezelschap Stan en tv-reeksen als De Ronde en Terug naar Oosterdonk, al over zijn liefde voor Thomas Bernhard (1931-1989). De Schrijver gaf toe dat hij verslaafd is en dat hij zo goed als alles van de eeuwige kankeraar gelezen heeft, weliswaar in Franse vertaling, omdat zijn Duits niet goed genoeg is. Als het aan hem zou liggen, zou hij enkel Bernhard en Tsjechov spelen. Hij looft de muzikaliteit van de taal en de zwarte humor, die de vlammende scheldtiraden draaglijk maakt. Hij illustreerde dat wonderwel met lappen tekst van Bernhard die hij uit het hoofd kent.
Thomas Bernhard heeft inderdaad een schare fans, maar niet elke toneel- en literatuurliefhebber is voor hem gewonnen. Zijn werk bestaat vooral uit lange monologen die een heel repetitief karakter hebben en bol staan van overdrijvingen. Zijn hoofdpersonages, steevast intellectuelen en kunstliefhebbers die in hun eigen monomane gedachtegangen verstrikt raken, zijn herkenbaar door hun eenzaamheid, hun zwartgalligheid en hun haat jegens alles en iedereen. Ze gaan tekeer tegen de hypocrisie van de kunstenwereld, het collectieve falen van ouders en leraars, de nationaalsocialistische en katholieke erfenis van Oostenrijk en de eigen lafheid en middelmatigheid. Tot de favoriete woorden van Bernhard behoren weerzinwekkend (widerlich), stompzinnig (stumpfsinnig) en afstotelijk (abstossend).
Achter dat agressieve pantser – zo weet de fan – schuilt een onmetelijk verlangen naar schoonheid en waarheid in een lelijke wereld van leugen en bedrog. De walging blijkt een overlevingsstrategie van een getormenteerde en kwetsbare ziel. Er zit veel passie in de niet aflatende woordenstroom. In onsterfelijke meesterwerken van de muziek, de schilderkunst en de filosofie vinden de personages troost, ook al gaan ze ook daar op zoek naar de fouten erin. De vriendschap en het voortdurende reizen tussen stad en platteland bieden eveneens momenten van rust en herkenning.
Zandman met Damiaan De Schrijver is op 9 april na het nieuws van 22 uur te horen op Radio 1. Alle afleveringen staan ook op de website van Radio 1.
