Categorieën
Podium

Onze geradicaliseerde jongeren

Luk Perceval duikt in zijn nieuwe voorstelling voor NTGent in het duistere collaboratieverleden van ons land. Aangezien de theaters nog altijd gesloten zijn, ging gisteren de filmische versie van ‘Yellow – The Sorrows of Belgium II: Rex’ online in première. Een aanrader.

We maken kennis met een Vlaams gezin dat tijdens de Tweede Wereldoorlog met de Duitse bezetter collaboreert. Staf is lid van de beruchte Dietse Militie – Zwarte Brigade, die onder leiding staat van Reimond Tollenaere (1909-1942). Zijn vrouw Marije deelt het nationaalsocialistische gedachtegoed, net als dochter Mie, die bij de Dietse Meisjesscharen is. Nonkel Laurens is als priester de Vlaamse zaak toegedaan en gelooft dat Hitler de Vlamingen aan meer autonomie zal helpen en tegelijk de goddeloze bolsjewieken in de Sovjet-Unie zal tegenhouden. Hij is dan ook trots dat zijn neef Jef met het Vlaamse Legioen aan het Oostfront gaat vechten.

Andere personages verruimen het perspectief. Binnen de familie heeft Hubert, de broer van Staf, weinig op met de nazi’s. Zeker als hij Channa leert kennen, een Russisch-joodse vrouw, die moet onderduiken. Tegelijk duiken twee gerenommeerde figuren uit de zogenaamde Nieuwe Orde op: Léon Degrelle, leider van de Franstalige collaboratiebeweging Rex, en Otto Skorzeny, een gelauwerde Oostenrijkse officier bij de Waffen-SS. Allebei gaan ze prat op hun goede persoonlijke relatie met de Führer.

Denkend aan het spoor van vernieling dat de nazi’s hebben achtergelaten, met Auschwitz als moreel dieptepunt, is het moeilijk te bevatten dat Belgen zich achter zo’n verwerpelijk regime hebben kunnen scharen. Het stuk is verrassend genuanceerd en laat de complexiteit van menselijke beweegredenen binnen heersende structuren zien.

Extreemrechts teerde op een voedingsbodem van economische crisis en politieke instabiliteit en wierp zich op als de messianistische kampioen van de zuiverheid. De radicale Vlaamse beweging verwachtte heil van het Germaanse broedervolk. Binnen de toen nog almachtige Kerk bestond er sympathie voor de strijd tegen het communisme. De propaganda versterkte al bestaande antisemitische denkbeelden. Jonge Oostfrontstrijders zoals Jef lieten zich door de perfide fascistische ideologie verblinden, maar werden evengoed gedreven door zin in avontuur en het gevoel van broederschap. Ze waren de Syriëstrijders van hun tijd, onze geradicaliseerde jongeren.

Het aanvankelijke enthousiasme, gloedvol bezongen in een gezamenlijk ‘Deutschland über alles’ en een hysterisch ‘Belgiekske niekske’, maakt op het podium langzaam plaats voor ontnuchterende stilte in een kil sneeuwlandschap. Aan het Oostfront krijgen Vlaamse soldaten bevelen in het Duits, een pijnlijke herinnering aan het trauma van de Franstalige officiers uit de Eerste Wereldoorlog. Ze worden ingeschakeld in zinloos geweld tegen de burgerbevolking. Tijdens de barre winter nemen honger en ontbering toe en dreigt de militaire nederlaag. Het is voor het thuisfront bang afwachten of de verloren zoon terugkeert. Channa wordt tot groot verdriet van Staf opgepakt en gedeporteerd. Als de oorlog eindelijk voorbij is, ontlopen kopstukken Degrelle en Skorzeny hun verdiende straf en bouwen een leven op in het Spanje van Franco.

De filmische versie maakt uitstekend gebruik van filmische middelen. Oorlogsverslaggever Daniel Demoustier hanteert de camera op virtuoze wijze en kiest voor sfeervol zwart-wit. In talrijke close-ups zoomt hij in op de personages. De muziek van Sam Gysel, tussen drama en ingetogenheid, versterkt de doorleefde tekst van Peter van Kraaij. Het acteursensemble is goed op elkaar ingespeeld en combineert vlotjes wilde dansscènes met intimistische taferelen aan de keukentafel. Ook al verlaat het stuk de theaterzaal niet, het wisselende scènebeeld laat een onuitwisbare indruk na. Het realisme wordt daarbij geregeld ingewisseld voor symbolisme, zoals de wapperende witte vlagen als symbool voor de nazi’s.

Yellow, het tweede deel van de Belgische tricolore trilogie van Luk Perceval, is een eigenzinnig, meerlagig stuk dat visueel verbluft en de kijker niet onberoerd laat. De filmische omzetting is geslaagd, maar in een volle theaterzaal, hopelijk ook in Brussel, zal het zinderende stuk ongetwijfeld nog meer tot zijn recht komen. De ploeg is er klaar voor.

Yellow – The Sorrows of Belgium II: Rex is op vrijdag 13 maart en donderdag 19 maart 2021 nog te zien op de site van NTGent, met Nederlandse, Franse, Engelse of Duitse ondertitels. Een ticket kost 12 euro.

Share

Door Tom

Nieuwe Brusselaar met een passie voor taal, cultuur en journalistiek. Geboren in Sint-Niklaas. Studeerde Germaanse talen in Gent en woonde na zijn studie zes jaar in Berlijn. Houdt zich bezig met beleid en communicatie binnen de Vlaamse overheid en is journalist in bijberoep.