Categorieën
Brussel Cultuurstad

Raveel leeft!

Roger Raveel zou dit jaar 100 geworden zijn. Hij stierf in 2013 op 91-jarige leeftijd. Een uitgebreide retrospectieve in Bozar toont dat het werk verrassend fris is gebleven en dat de kunstenaar ook in het buitenland meer aandacht verdient.


Roger Raveel, Het verschrikkelijke mooie leven, 1965, Unibreda nv © Raveel – MDM

1948 beschouwde Raveel als het geboortejaar van zijn oeuvre. Niet dat hij ervoor stil had gezeten. Hij schilderde al in een realistische stijl alledaagse motieven uit zijn omgeving, zoals een grazende koe in een wei, een witte kat en zijn geliefde Zulma. In de jaren zeventig maakt hij ervan identieke kopieën, maar dan omgeven door een witte passe-partout. Zijn interesse voor wat hem omringt, zal hem nooit loslaten.

Na de Tweede Wereldoorlog verovert abstracte kunst, van Mondriaan tot Rothko, de wereld. Raveel, die zich nooit heeft laten inlijven in een stroming of school, blijft opvallend figuratief schilderen. Postexpressionistisch zou je het kunnen noemen. Hij geeft op subjectieve wijze de werkelijkheid binnen en buiten weer. Daarvoor maakt hij gebruik van intense kleuren, vereenvoudigde vormen en een verwrongen perspectief. Typisch zijn huis-, tuin- en keukentaferelen, zoals een tafel met voorwerpen zoals een schaar, een glas, een koffiekan, een kommetje. In zijn portretten doet hij opmerkelijke ingrepen. De vrouw krijgt ineens een felrode arm. Elders blijft een gezicht – de essentie van het portret – volledig leeg.


Roger Raveel, Vrouw met rode arm, 1949-1951, Collectie Vlaamse Gemeenschap/Roger Raveel Museum © Raveel – MDM. Foto: Peter Claeys

In de loop van zijn carrière vergroot Ravel zijn herkenbaarheid met terugkerende obsessies. Zo meet hij zijn personages vaak streepjespakken aan, die doen denken aan pyjama’s en gevangenisplunje. Volgens de curator gaat het terug op een experiment waarin de schilder plasticiteit wilde weergeven zonder schaduw. Hij introduceert ook witte vierkanten, een perfecte vorm die in de natuur niet voorkomt. Ze zouden geïnspireerd zijn door lakens die buiten hangen te drogen, maar verwijzen ook naar de magie van het schildersdoek. En karretjes laat hij uit zijn werk treden, als mobiele objecten uitgerust met fietswielen.

Roger Raveel, Zelfportret met karretje, 1981, Collectie Provincie Oost-Vlaanderen/Roger Raveel Museum © Raveel – MDM. Foto: Peter Claeys

Raveel blijft zijn hele leven wonen op het platteland in Machelen-aan-de-Leie, bij Zulte. Ook daar ziet hij de verstedelijking en modernisering oprukken, de typische Vlaamse verkaveling en lintbebouwing. Paaltjes en beton legt hij vast in zijn landschappen.

Ook de actuele kunstscene volgt hij als notoire einzelgänger op de voet. Zijn natuurschilderijen, die hij tussen 1956 en 1962 in openlucht maakt, ogen haast abstract, in navolging van Hans Hartung. Na kennismaking met het werk van de Amerikaanse pop-artlegende Robert Rauschenberg combineert hij schilderijen ook met objecten, zoals vensters, gordijntjes, spiegels en zelfs een kooi met levende vogels. Hij waagt zich later ook aan performances. In 1990 duwt hij onder het motto ‘De zin van het zinloze’ een beschilderde kleerkast op wielen naar de Grote Markt van Brussel.



Roger Raveel, Het venster, 1962, Particuliere verzameling/Roger Raveel Museum © Raveel – MDM. Foto: Peter Claeys

Raveel had tijdens zijn leven in 1966 en in 1983 al exposities in het Paleis voor Schone Kunsten. Die laatste retrospectieve was ook in Münster en Aken te zien, maar de grote internationale doorbraak kwam er niet. Bozar hoopt daar nu verandering in te brengen met een Engelstalige catalogus. In België behoort Raveel wel tot de canon. Zijn bekendheid spruit ook voort uit het feit dat zijn werk aanwezig is in het openbare leven. Hij maakte bijvoorbeeld een wandschildering voor metrostation Merode.

Verdient Raveel de hernieuwde aandacht? Ja, omdat hij in zijn decennialange carrière zijn eigen weg heeft gevolgd. Hij is nooit een fantasieloze imitator geweest, maar heeft invloeden op een eigenzinnige manier verwerkt, vanuit zijn outsiderpositie in Machelen. Zijn rijke kleurenpalet blijft tot de verbeelding spreken. Zijn beelden zijn heel herkenbaar. Last but not least: de mooie selectie uit het – toegegeven: uit zijn voegen barstende – oeuvre toont ook dat Raveel nog altijd weet te ontroeren. Een stier krijgt vorm in weinige trekken, een stappende voet prikkelt de fantasie, de moeder die op het sterfbed de hand naar de zoon uitsteekt, doet je hart ineenkrimpen. Er is leven na de dood voor Roger Raveel.

Roger Raveel, A Step, 1968(?)

Roger Raveel. Een retrospectieve is nog tot 21 juli 2021 te zien in Bozar.

Share

Door Tom

Nieuwe Brusselaar met een passie voor taal, cultuur en journalistiek. Geboren in Sint-Niklaas. Studeerde Germaanse talen in Gent en woonde na zijn studie zes jaar in Berlijn. Houdt zich bezig met beleid en communicatie binnen de Vlaamse overheid en is journalist in bijberoep.