Categorieën
Podium

Het Vlaamse promopraatje ontmaskerd

Wie wordt de nieuwe Van Eyck? Regisseur Chokri Ben Chikha en zijn gezelschap Action Zoo Humain ensceneren voor NTGent een talentenjacht om op te zoek te gaan naar een nieuwe Vlaamse meester – in de dans, want de Belgische moderne dansscene scheert internationaal hoge toppen. Zes jonge Vlamingen met migratieachtergrond betreden de dansvloer om te laten zien wat ze in hun mars hebben. Het resultaat: een wervelende voorstelling die blijft nazinderen. Deze week is ‘Flemish Primitives’ ook in Brussel te zien.

(c) Kurt van der Elst

Chokri Ben Chikha trok in 2021 met de officiële Vlaamse delegatie naar de wereldtentoonstelling in Dubai. Hij werkte daar met een groep jonge artiesten aan het project Flemish Xperience, dat reflecteerde over het zogenaamde Vlaamse Meesterschap – van Pieter Brueugel tot Ann Demeulemeester. Deze voorstelling bouwt daarop voort. Het publiek krijgt eerst een promofilmpje te zien over het kleine, maar fijne Vlaanderen, dat door de geschiedenis een broeihaard is geweest voor artistiek talent.

Vervolgens komt de ravissante presentatrice Francesca Vanthielen op het podium. Zij stelt in het Engels de zes kandidaten voor, die hun roots hebben in Oost-Europa, Afrika en Azië en vandaag aanspraak maken op de titel van Vlaamse meester. Zij zullen zich wagen aan fragmenten uit beroemde stukken van het rijke Vlaamse dansrepertoire: ‘Rosas danst Rosas’ van Anne Teresa De Keersmaeker (de stoelenscène), ‘What the body does not remember’ van Wim Vandekeybus (dansers die voorwerpen naar elkaar gooien) en ‘Wolf’ van Alain Platel (de vlaggenscène)

Vanthielen legt opdrachten op in drie disciplines die volgens haar de formule vormen van het Vlaamse succes: discipline, meerderwaardigheidscomplex en zelftwijfel. In bombastische termen legt ze uit waar die eigenschappen historisch vandaan komen. Vlaanderen is eeuwenlang bezet door vreemde mogendheden. Vlamingen leefden altijd met de twijfel of ze zich wel kon meten met de concurrentie uit grotere landen, maar hielden zich staande door hard te werken en te geloven in zichzelf. De dansers werken zich in het zweet, woekeren met energie, halen halsbrekende toeren uit, maar tonen ook hun creativiteit en elegantie.

Het betoog van Vanthielen roep veel vragen op, die de dansers soms hardop stellen. Is discipline typisch Vlaams? De Filipijnse danseres zegt niet ten onrechte dat dit ingebakken zit in haar cultuur en daar nog een stuk verder gaat dan het West-Vlaamse arbeidsethos. Ze weet dan ook van geen ophouden als ze Rosas danst. Grijpen we soms niet te snel terug naar mythes? De volksaard verklaren door de buitenlandse ‘bezetting’ – zie ook het wantrouwen tegenover de overheid en plantrekkerij – is een versleten cliché. Zijn de gekozen begrippen zelfs geen ironische omkering? Een gemiddelde Vlaming is vaak net erg bescheiden, houdt van het goede leven en stelt zich niet overdreven veel vragen.

En ten slotte: heeft identiteit niet meerdere lagen en is ze niet steeds in ontwikkeling? De Vlaamse Primitief Rogier van der Weyden kwam uit Doornik, het huidige Wallonië. Een danseres zegt dat ze Joods én Russisch is. Het Joodse volk heeft veel geleden en dat laat ze de Hongaarse kandidate voelen. Nu komt ze uit het land van de agressor. In een pakkende scène vraagt ze aan het publiek of iemand haar een knuffel of een klap wil geven.

Een winnaar wordt niet uitgeroepen. Vanthielen zegt dat ze allemaal de titel verdienen. Waarop ze begraven wordt onder boeken door de deelnemers. Omdat de dansers voelen dat ze niet naar waarde geschat worden? Ze worden nog altijd met een nummer aangesproken, niet met hun naam. Ze zijn nog altijd geen echte Vlamingen en moeten zich harder bewijzen. Of omdat ze willen ontsnappen aan de verwoestende ratrace en de voortdurende drang om te excelleren? Als je door hard te werken tegen een burn-out aanloopt of als het menselijke contact eronder lijdt, heeft het ook weinig zin.

‘Flemish Primitives’ boeit van begin tot einde, dankzij de uitgekiende choreografie en het zinderende spel van de dansers, maar ook dankzij de prikkelende vragen over nationale identiteit en de superdiverse samenleving. Het holle Vlaamse promopraatje wordt geleidelijk aan ontmaskerd. Zoals de grote voorraad boeken op de scène die voor alles gebruikt worden, maar niet om in gelezen te worden.

Flemish Primitives van Chokri Ben Chikha en Laura Neyskens ging in première op 11 maart in NT Gent en is op 24 en 25 maart te zien in het Kaaitheater.

Share

Door Tom

Nieuwe Brusselaar met een passie voor taal, cultuur en journalistiek. Geboren in Sint-Niklaas. Studeerde Germaanse talen in Gent en woonde na zijn studie zes jaar in Berlijn. Houdt zich bezig met beleid en communicatie binnen de Vlaamse overheid en is journalist in bijberoep.