Contre nature, de tentoonstelling in Bozar over de Brusselse kunstenaar Michel François, loopt op haar laatste benen. Het is een aanrader, want François is een intelligente kunstenaar die met veel verschillende materialen werkt en iets te vertellen heeft. Het resultaat: een raadselachtig poëtisch universum met veel spiegeleffecten.
In de eerste zaal bots je op een observatietoren, beplakt met spiegels. Aan de wanden zie je beelden van gasbellen van moddervulkanen in Azerbeidzjan. Je staat als kijker meteen voor een intrigerend raadsel. De kunstenaar speelt een prikkelend spel met omkeringen en reflecties.
De toren lijkt zijn functie als centraal panopticum te verliezen, jij ziet jezelf en de andere bezoekers daarentegen in de spiegels. De reflecties van de gasbellen spatten snel uiteen. Die vluchtigheid en de weerspiegeling van jezelf en de anderen met dank aan een geheimzinnige black box, het deed me aan de werking van sociale media denken. Maar Blind Spot zou evengoed over de energiecrisis kunnen gaan, die als een zwaard van Damocles boven ons hangt.
Oorlog en conflict houden François bezig. In een abstracte tekening brengt hij de strijdende partijen in Syrië in kaart. De namen van de partijen ontbreken. Wel wappert ernaast een witte vlag, als een vergeefs pleidooi voor wapenstilstand. Wat als kunst de wereld kon redden?
Aan poëtische beelden geen gebrek in het totaalkunstwerk, dat de expo wil zijn. Het verglijden van de tijd is een van de thema’s, net als de kwetsbaarheid van de natuur in tijden van klimaatcrisis. Zo staat er een zoutblok opgesteld, waar heel traag druppels op vallen, zodat de materie geleidelijk aan oplost. Op galvaplaten zie je reusachtige gedroogde bladeren, op bepaalde plekken afgeplakt met zwarte strookjes. Je kunt ernaar kijken door een soort luchtbellen gevuld met water, die je blik vervormen.
Aan de muur hangt een eenzame tak waar een leren jas aan hangt, een herhaling van de stoel met jas, die je elders aantreft. Verderop heb je bronzen afgietsels, het resultaat van een accident de parcours: als brons in de gieterij uit de kuip valt, verspreidt het zich door de thermische schok vrij over de bodem. Of nog: een uitvergrote foto van handen die boeken redden in een ingestorte bibliotheek in Havana.
François kent zijn klassiekers. Hij bouwt voort op de kunstgeschiedenis. Zo ontwierp hij behangpapier met een motief dat is geïnspireerd op De Geeuwer, naar Bruegel. Het lijkt een verhuld zelfportret van de kunstenaar, die oog heeft voor banale handelingen die zich dagelijks herhalen. Elders toont hij een 15de-eeuws paneel waarin de Meester van Flémalle paus Gregorius afbeeldt, met de voorwerpen waarmee Christus gemarteld werd, als bewijsstukken voor ongelovige Thomassen. Het is een procedé dat hij zelf toepast. Kamers worden gevuld met voorwerpen die in relatie met elkaar staan. Het geheel is daarbij meer dan de som der delen.
Contre nature roept veel vragen op – een kenmerk van goede kunst – maar is ook uitermate genereus: het is een feest van indrukken. Collega-kunstenaar Guillaume Bijl heeft het terecht over intrigerende concepten en een fantastische materiegevoeligheid. Door de prachtige scenografie maak je een fascinerende reis door het werk van Michel François, alsof je door zijn atelier wandelt.
Contre nature loopt nog tot en met 21 juli in Bozar. Op de Belgische feestdag is de expo gratis. Reserveren is aanbevolen.
