Het betere boek is niet dood, de literatuur lééft. Dat gevoel krijg je elke keer weer bij het tweejaarlijkse Passa Porta-festival.
Ook in het voorbije weekend gingen tientallen boeiende romanschrijvers uit binnen- en buitenland in gesprek over leven en werk met een beslagen interviewer. De bezoekers luisterden aandachtig en liefdevol en stonden achteraf geduldig in de rij voor de signeersessie. Het festival sluit naadloos aan bij onze hang naar collectieve beleving – oog in oog staan met de bestsellerauteur van het moment, het gevoel erbij te zijn, de drukte en de keuzestress – en onze leesvoorkeuren – focus op bekentenisliteratuur – , maar blinkt vooral uit in een uitgelezen programma, dat zich voltrekt op verschillende culturele locaties in de Brusselse binnenstad.
Een selectie van vijf literaire ontmoetingen:
KVS, 29/3, 18 uur
Jón Kalman Stefánsson, bekend voor zijn poëtische en beeldende beschrijvingen van de IJslandse natuur zoals in ‘Het verdriet van de engelen’, ontpopte zich op het podium tot een halve comedian. Hij vertelde dat zijn Franse vertaler extra seksscènes aan zijn verhalen toevoegde, waarvoor hij hem dankbaar was. Hij had weet van Italiaanse lezers die letterlijk door een boek van hem verzwolgen werden om in een ander boek weer boven water te komen. Hij zag de charme van afgelegen plekken verdwijnen door het massatoerisme, maar moest toegeven dat je in Reykjavik nu beter kon eten dan vroeger. En een raad om het soms meedogenloze leven de baas te kunnen: drink meer alcohol. De interviewster Sofie Messeman negeerde de hilarische antwoorden volledig en las stoïcijns haar voorbereide vragen voor.
Bozar, 30/3, 11 uur
Bij Paul Murray was het een innemend Iers onderonsje met zijn jongere confrater Colin Walsh. Schrijven is voor hem moeilijk en angstaanjagend, maar “niet schrijven is nog erger”. Toen hij in 2017 begon aan zijn familieroman ‘De bijensteek’, voelde hij al donkere tijden aankomen, ook al was het Disneyland in vergelijking met nu. Hij roept in zijn roman de onheilspellende sfeer op van de vastgoedzeepbel die in in 2008 in zijn thuisland barstte na een periode van oververhit turbokapitalisme. Dat het boek nu zo aanslaat, heeft wellicht te maken met de angst dat de wereld die we kennen aan het verdwijnen is door oorlogen en toenemende geopolitieke spanningen. En de Ierse touch met gaelic football en eindeloze pubgesprekken? Een goede roman maakt van het particuliere iets universeels, waarin elke lezer zich kan herkennen.
Muntpunt, 30/3, 13.30 uur
Techno ist Leben. Daar is Rainald Goetz van overtuigd, en hij publiceerde daarom in 1998 ‘Rave’, dat nu dankzij uitgeverij Het Balanceer vertaald is in het Nederlands. De vroegere punkaanhanger ontdekte in de Münchense acidparty’s van de jaren negentig de sensatie van het moment, zonder verleden en toekomst, het gevoel van totale vrijheid en verenigd te zijn in de muziek. Hij stapte met zijn notitieboekjes de dansvloer op en liet ook zijn vrienden aantekeningen maken. Ook schreef hij hoe het was om zich na een weekend feesten in duigen te voelen vallen om na enkele dagen weer te verrijzen. Een verheerlijking van een hedonistisch leven van drank en drugs? Er zijn genoeg andere boeken over de valkuilen en negatieve impact geschreven, Goetz wil in zijn boek de extase vieren en daarvoor de juiste taal vinden. In Persis Bekkering, die met ‘Exces’ haar eigen raveboek schreef, vond hij in Muntpunt de ideale sparring partner.
Muntpunt, 30/3, 15 uur
Charlotte Van den Broeck vindt engagement geen vies woord. In haar gesprek met journaliste Sofie Mulders noemde ze betrokkenheid een wezenlijk onderdeel van mens zijn en in de wereld staan. Ze schreef een boek over de uitroeiing van de Tasmaanse tijger ten gevolge van kolonialisme. De oorspronkelijke bevolking leefde vredevol samen met het wonderlijke dier, een gestreepte buidelwolf. Maar Europese boeren joegen er rond 1900 op, omdat het dier schapen zou doden – wat niet of nauwelijks het geval was. Heel wat exemplaren zijn via een malafide handel ook in Europese natuurhistorische musea en privécollecties beland. De laatste Tasmaanse tijger, “gedemoniseerd en misbegrepen”, stierf in gevangenschap in 1936. De klimaatcrisis en het biodiversiteitsverlies op aarde zijn thema’s waarover Van den Broeck wil blijven schrijven, ook al is de aandacht van de wereldleiders en de publieke opinie verschoven naar andere prangende onderwerpen.
Muntpunt, 30/3, 16.30 uur
“Je kwam elke dag niet terug.” Dat schrijft Lara Taveirne in ‘Wolf’ over haar gelijknamige broer, die alleen naar Lapland vertrok om er uit het leven te stappen. Hij werd maanden later teruggevonden met zijn dagboek op zijn lichaam. Ze vertelde in een aangrijpend gesprek met Silvie Moors dat ze na zijn begrafenis de dood in haar nek voelde hijgen. Ze begon als een gek te schrijven, om zo ook de rol op te eisen die voor hem, de verhalenverteller, was weggelegd. Als schrijver cirkelde ze tien jaar rond het thema van zijn dood. Ze bleef altijd over hem praten – “Ongelukkige families zijn samenzweringen van stilte” – en in haar boek wilde ze de mooist mogelijke versie van hem achterlaten. Doet ze de waarheid daarmee soms geweld aan? “Fictie kan radicaal eerlijker zijn dan non-fictie.” Nu het boek uit is, blijkt dat ze in haar familie nog lang niet klaar zijn met zijn dood en krijgt ze weleens het verwijt dat ze haar broer heeft opgeëist en zijn tragische einde in een behapbaar verhaal heeft gegoten. Bewuster in het leven staan, dat is het testament van haar broer.
Overige, 29 en 30/3, MAD, Ateliers Muntschouwburg, KVS
Extra leestips op basis van andere sessies: ‘Anatomie van mijn lichaam’ van Lize Spit, ‘De Schönwalds’ van Philipp Oemke, ‘Je bent hier’ van David Nichols, ‘Rouw’ van Donald Niedekker, ‘Mauk’ van Jan Vantoortelboom en ‘Zwarte september’ van Sandro Veronesi. Wie leest, die leeft!
Passa Porta Festival | Passa Porta
