Het openluchtzwembad FLOW sluit eind mei de deuren. Deze beslissing namen we niet lichtvaardig. Na vijf jaar van testen, leren, aanpassen en bewijzen wat openluchtzwemmen voor Brussel kan betekenen, vinden we dat het tijd is om dit hoofdstuk af te sluiten.
Maar dit is meer dan alleen het einde van een tijdelijk zwembad. Het is een wake-up call. De sluiting van FLOW laat Brussel achter zonder enige publieke plek voor openluchtzwemmen en verfrissing — en dat gemis moet voelbaar zijn. FLOW heeft de weg getoond: het heeft bewezen dat een goed ontworpen, inclusief en duurzaam openbaar buitenzwembad in Brussel niet alleen mogelijk is, maar ook dringend nodig. Maar ondanks vijf jaar duidelijk bewijs en publieke steun moeten we toch tot onze grote teleurstelling vaststellen dat het Brusselse politieke systeem en zijn belangrijkste actoren er niet in geslaagd zijn om de noodzakelijke volgende stap te zetten: de definitieve realisatie van een eerste permanente zwemplek op te starten, terwijl FLOW bedoeld was om die tussentijd te overbruggen
Zonder FLOW hopen we dat de leegte zichtbaar wordt — en dat overheden, gemeenschappen en politici onder druk komen om te handelen.
Een collectieve prestatie waarvoor we dankbaar zijn
Alvorens de redenen achter deze beslissing toe te lichten, willen we iedereen bedanken die FLOW mogelijk heeft gemaakt. Onze oprechte dank gaat uit naar het geëngageerde team van meer dan 60 mensen dat FLOW de voorbije jaren draaiende hield als FLOWers, redders, stewards, vrijwilligers en coördinatoren; naar onze partnerorganisaties zoals Decoratelier, Art2Work, Ecoworks, Polyplan en FIX, die samen met ons FLOW realiseerden; naar de vele administraties en politieke vertegenwoordigers die het project ondersteunden met subsidies en vergunningen; naar de vele crowdfunders die hebben geholpen om het project te financieren, en natuurlijk naar de duizenden mensen die kwamen zwemmen, zweten, ontspannen, deelnemen aan activiteiten of die simpelweg van FLOW genoten. Dit project was een collectieve prestatie die groeide omdat zoveel mensen erin geloofden.
Waarom we stoppen: FLOW was nooit bedoeld als permanente oplossing
We sluiten FLOW af omdat het zijn rol als tijdelijk prototype heeft vervuld. Toen het project in 2020 werd opgestart, was het nooit de bedoeling dat FLOW permanent zou blijven bestaan. Het was ontworpen om openluchtzwemmen op kleine schaal, maar over langere tijd, te testen. En dat is exact wat we gedaan hebben.
We bewezen dat er een grote en vraag is vanuit een breed publiek, over alle leeftijden en achtergronden heen. We stapten over van klassieke chloor waterzuivering naar een ecologisch systeem met planten en micro-organismen. We experimenteerden met verschillende reservatie- en ticketingsystemen, en noodzakelijkerwijs — door dalende publieke subsidies — met een mix van financieringsbronnen. We organiseerden tal van culturele en sportieve activiteiten die veel verder gingen dan zwemmen, onder andere met de FLOW CHAUD sauna en POOL IS COLD winterzwemmen dat van het openluchtzwembad een bestemming voor het hele jaar maakte.
FLOW bracht mensen samen uit alle hoeken van de samenleving die elkaar anders misschien nooit hadden ontmoet en bood momenten van verfrissing, vreugde, ontspanning en verbinding in de publieke ruimte. We toonden dat openluchtzwemmen in Brussel niet alleen haalbaar is — zelfs het hele jaar door — maar ook kan uitgroeien tot een sociaal-cultureel ankerpunt.
Tegelijk moeten we erkennen dat de testfase afgerond is. Het prototype heeft zijn werk gedaan. FLOW nu gewoon openhouden “omdat er niets anders is” zou niet stroken met onze missie. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om degelijke, toegankelijke en voldoende zwemvoorzieningen in open lucht te creëren. Wij ondersteunen hen daarin — met ervaring, prototypes en pleidooi — maar we zijn nooit van plan geweest om zwembaduitbaters te worden.
FLOW is niet de oplossing. En had nooit zo beschouwd mogen worden
In politieke discussies — en nog meer op sociale media — werd FLOW vaak als argument gebruikt om niet verder te gaan. “Waarom investeren in een nieuwe zwemlocatie als er al een zwembad is aan het kanaal?” Maar FLOW was nooit bedoeld als oplossing, enkel als tussenstap. Met een afmeting van amper 8 m bij 17 m was de capaciteit veel te klein voor een stad als Brussel. We herinneren ons nog levendig de vele berichten die we op warme dagen kregen, vol frustratie over de moeilijkheid om een reservatie te maken. FLOW was nooit bedoeld als oplossing, alleen als een stapsteen. Met de sluiting van FLOW moet die illusie definitief eindigen.
Openluchtzwemmen realiseren was één van de ambities in het vorige Brusselse regeerakkoord. Toch zijn er, ondanks beloftes en stijgende publieke interesse, geen permanente infrastructuren gerealiseerd. In de afgelopen jaren zijn er vier projecten voor openluchtzwemmen besproken in een openbare en politieke context – maar geen enkel project is ook maar in de buurt van realisatie gekomen: De zwemvijver in Neerpede heeft een vergunning, maar zit vast in juridische procedures door opportunistische bezwaren. De zwemzone Becobad in het kanaal bleek niet veel meer dan een politieke stunt en verloor na de laatste verkiezingen zijn politieke steun. Het Abattoir zwembad is gepland als een publiek-private samenwerking, maar de daadwerkelijke inzet van de private partner voor het openluchtzwemmen moet nog blijken en, net als bij veel andere projecten, is het ondertussen wachten op een nieuwe regering die haar handtekening zet onder financiële toezeggingen voor de komende decennia – wat onder de huidige omstandigheden allesbehalve zeker is. Tot slot blijft het onwaarschijnlijke natuurlijke zwembad in Ukkel van tijd tot tijd opduiken in de discussies, maar zonder verdere informatie of een duidelijke tijdslijn. Ze hebben allemaal te maken met verschillende uitdagingen, maar het algemene resultaat is duidelijk: geen van hen is ook maar in de buurt van uitvoering.
We kunnen en willen FLOW niet koste wat het kost openhouden
Door de huidige politieke stilstand in het Brussels Gewest — negen maanden na de verkiezingen is er nog steeds geen nieuwe regering — is het haast onmogelijk geworden om de nodige publieke middelen voor FLOW veilig te stellen.
FLOW draait al sinds het begin op het absolute minimum, onder andere mogelijk gemaakt door de inzet van talloze vrijwilligers. Met nog minder middelen verdergaan zou betekenen dat we iets aanbieden dat niet langer voldoet aan onze eigen standaarden — noch voor het publiek, noch voor ons team en ons als organisatie.
Ook de fysieke structuur van FLOW beperkt de toekomst. Gebouwd in 2021 tijdens de COVID-crisis, met stijgende materiaalkosten, werd gebruik gemaakt van eenvoudige, goedkope materialen — vooral hout — waar hergebruik niet mogelijk was. Die materialen waren nooit bedoeld voor langdurig gebruik. Vandaag zou FLOW een grondige renovatie nodig hebben om veilig en functioneel te blijven. Gezien het gebrek aan financiering en de tegenstrijdigheid om een tijdelijke structuur te renoveren, zien we daarvoor geen enkele rechtvaardiging.
Sommigen vragen zich af of een andere organisatie FLOW niet kan overnemen, of of een gulle sponsor het project kan redden. In theorie zijn dat logische vragen. In de praktijk is het niet realistisch. FLOW is een prototype — een fragiel systeem, dat steunt op constante opvolging, onzichtbaar werk, creatieve improvisatie en opgebouwde ervaring. Beheer is complex en tijdrovend. Dat kon voor een prototype, maar niet als permanente structuur.
Wat privéfinanciering betreft: mochten er fondsen beschikbaar zijn, dan zouden we die liever inzetten om nieuwe projecten op te starten — projecten die nieuwe vragen onderzoeken, nieuwe locaties verkennen en de lessen van FLOW toepassen op een efficiëntere, duurzamere manier. Want één ding is zeker: FLOW als infrastructuur verdwijnt binnenkort, maar de kennis en ervaring die we hebben opgebouwd, blijven leven in POOL IS COOL en onze partners.
FLOW stopt. Wij niet!
We kiezen ervoor om FLOW op eigen initiatief te sluiten — niet omdat we moeten, maar omdat het het juiste moment is. Zo kunnen we zelf het verhaal afronden, helder communiceren en met intentie vertrekken.
Maar POOL IS COOL stopt niet. We blijven strijden voor openluchtzwemmen in Brussel, met nieuwe activiteiten die in ontwikkeling zijn. Sommige grijpen terug naar onze activistische roots, andere bouwen verder op thema’s die tijdens FLOW naar boven kwamen. Om deze zelf geïnitieerde projecten in de toekomst succesvol te kunnen uitvoeren, blijven we afhankelijk van de financiële steun van jou en je medeburgers. Tegelijk blijven we onze ervaring en netwerk aanbieden aan publieke partners die klaar zijn om de volgende stap te zetten — mits de juiste voorwaarden zoals vergunningen en financiering gegarandeerd zijn.
Het einde van FLOW hoeft ook niet het einde te zijn van het zwemmen op deze plek. Het potentieel van de locatie is met FLOW bewezen. Het is nog steeds een ideale plaats voor publiek openluchtzwemmen en wij zijn van mening dat dit geïntegreerd moet worden in toekomstige ontwikkelingsplannen voor de wijk. De afgelopen jaren zijn er verschillende projectideeën ontwikkeld — onder andere door studenten van verschillende Europese architectuurscholen — die we binnenkort graag met jullie delen.
Laten we niet in stilte eindigen
FLOW zal niet stilletjes verdwijnen. We bereiden een feestelijke afsluiting voor — een moment om te vieren wat we samen hebben bereikt. Meer info volgt binnenkort.
Ondertussen nodigen we iedereen uit om FLOW nog één laatste keer te beleven. Kom zwemmen. Kom zweten. Kom afscheid nemen. De zwemsessies en saunamomenten lopen nog tot eind mei (meer info op de website via zwemmen en sauna) — een laatste kans om FLOW te beleven. — en jullie aanwezigheid helpt POOL IS COOL letterlijk én figuurlijk om boven water te blijven.
Tot slot vragen we je om een eenvoudige actie: Klik hier om de korte enquête hieronder in te vullen. Hierin kun je je herinneringen aan FLOW delen – maar ook een directe boodschap sturen naar je lokale politici, waarin je hen vraagt om echt actie te ondernemen voor openluchtzwemmen in Brussel. Via de enquête kun je ons ook vertellen hoe je in de toekomst betrokken wilt zijn – door mee te doen aan activiteiten, je expertise aan te bieden of een donatie te doen.
FLOW stopt. Maar wat er daarna gebeurt, hangt van ons allemaal af. Laat dit gemis niet stilletjes voorbijgaan. Laat het een wake-up call zijn!
