Wie ‘Brusselse tram’ hoort, stelt zich daar waarschijnlijk direct een groot geel ding bij voor, met smalle blauwe deuren en blauwgrijze banken. Proficiat: u weet direct wat een PCC-tram is, dat bespaart mij heel wat uitleg 😉 . Dit trammodel maakt al tientallen jaren de dienst uit bij de MIVB en is dan ook op bijna alle tramlijnen terug te vinden. De oudste trams die nu nog rondrijden, hebben de respectabele leeftijd van meer dan 50 jaar. Toch is het einde tijdperk van de PCC’s in Brussel nabij: er worden steeds meer nieuwe tramtypes aangekocht en ingezet, met name lagevloertrams. De oudste PCC’s worden dan ook volop uit dienst genomen. Meer dan genoeg voer dus voor een kleine reportage: wat is zo’n PCC-tram precies, het verleden en de toekomst.
De term PCC verwijst naar President’s Conference Committee. Dat verwijst op zijn beurt naar een bijeenkomst van allerlei trambedrijven in 1929, en daar werd dus een nieuw type tram ontwikkeld (meer op Wikipedia). De PCC’s hebben, zonder de technische kant te bekijken, een paar typische kenmerken: grotendeels uit metaal gemaakt (destijds had hout nog de boventoon bij de meeste trams), een hoge vloer, smalle deuren. Ook de MIVB is uiteindelijk ook op de PCC-kar gesprongen, net zoals veel andere trambedrijven. Het resultaat was een heel PCC-tijdperk dat nog altijd niet afgelopen is. Een kleine overzicht van alle PCC-trams die bij de MIVB rondreden en -rijden. Klik voor een grotere foto.
PCC 7000-7100
Dit is de eerste serie PCC’s die de MIVB besteld heeft, en ze hebben een serienummer 70xx of 71xx. Deze trams zijn niet geleed, hebben slechts één stuurpost en slechts aan één kant deuren. Dat betekent dat de eindpunten altijd in de vorm van een lus aangelegd moesten worden (de tram moet 180° kunnen draaien) en dat de halte zich altijd aan de rechterkant moet bevinden. De leeftijd van deze trams schommelt rond de 50 jaar (de alleroudste die nog rondrijdt, de 7003, is bijna 56 jaar oud), maar toch rijden velen onder hen nog elke dag rond op de lijnen 39 en 44 (Montgomery – Wezembeek/Tervuren), en tot voor kort ook op de 18 en 83.
Het interieur van de PCC op de foto. Deze PCC is nog niet (grondig) gerenoveerd en heeft dus nog zijn originele interieur van de jaren 50 behouden. Zet deze foto in zwart-wit en je denkt direct dat ze toen genomen is.
PCC 7500
Al snel begonnen meer reizigers de tram te nemen, en dus had men grotere trams nodig. De oplossing: gelede trams (twee rijtuigen), toen uniek in de wereld. De PCC-serie 7500 kwam uit de bus. Het prototype werd ‘Caroline’ gedoopt. Dit prototype was in wezen niets meer dan een PCC 7000-7100 met een extra rijtuig, zelfs de neus was hetzelfde. Ook nog steeds één stuurpost en slechts aan één kant deuren. De overige 98 trams van deze serie hebben wel een nieuwe neus gekregen, zoals we die nu nog altijd kennen bij de PCC’s 7700-7800 (zie onder).
Het prototype, onze ‘Caroline’ (genummerd 7500), rijdt nog altijd rond op de 39/44! Deze tram is vrij uniek, want hij is de enige tram van deze serie. Hoezo, waar zijn de andere 98 dan naartoe? Wel, die bestaan nog, maar ze maken geen deel meer uit van deze serie. De 7500’s waren voor die tijd dan wel ruim genoeg, ze hadden nog steeds het nadeel dat er slechts één stuurpost en rijrichting was. Intussen had de MIVB ontdekt hoe handig het niet is om een eindhalte aan te leggen als twee sporen die op één spoor samenkomen, zodat de tram gewoon in de andere richting weer kon vertrekken. Daarom heeft de MIVB alle 7500’s, behalve ‘Caroline’, omgebouwd zodat ze twee stuurposten en deuren aan elke kant hadden. Het vervolg staat hieronder…
PCC 7700-7800
Kort na de 7500’s, die dus nog in hun oorspronkelijke staat rondreden, heeft de MIVB 30 trams van het type 7800 besteld. Deze zagen er bijna hetzelfde uit als de 7500’s, maar het belangrijkste verschil was dat ze nu eindelijk een tweede stuurpost én deuren aan beide kanten hadden. Dit systeem beviel de MIVB kennelijk zo goed dat ze, jaren later weliswaar, alle 7500’s heeft omgebouwd tot trams zoals de 7800. De omgebouwde trams kregen een nummer in de 7700; de 7540 werd bijvoorbeeld de 7740. Zo is er een grote serie 7700-7800 ontstaan, met in totaal 127 trams. Tot op heden is dit, qua aantal, nog altijd de grootste serie. Ze rijden op de meeste lijnen rond; enkel op de 19, 23, 24, 55, 91, 93 zijn ze wat minder vaak te zien.
Een voorbeeld van een dergelijke tram; dit exemplaar is een 7800 en is dus al oorspronkelijk als tweerichtingstram geleverd, niet omgebouwd. Dit zal wel de tram zijn waar de meeste Brusselaars aan denken bij het woord ’tram’.
Al deze trams zijn gerenoveerd in de jaren 90 en hebben daarbij onder andere een vierkant licht gekregen (vergelijk met het ronde licht van de PCC 7000-7100 hierboven, die hadden ze oorspronkelijk). Toch is er één exemplaar dat niet helemaal gerenoveerd is; die tram (de 7750) heeft nog een rond licht en allerlei betuttelende stickers uit de jaren 70 aan boord, zoals deze handleiding ‘hoe een halte aanvragen’.
PCC 7900
Met de ombouwing van de 7500’s zijn we wat op de zaken vooruitgelopen, want door het toenemende reizigersaantal was er intussen een nóg langere PCC-serie besteld: de 7900. Deze trams zijn dubbelgeleed; ze hebben dus ook een middenrijtuig, maar dat is kleiner dan de twee buitenste rijtuigen en heeft ook geen aparte deuren. Aan de buitenkant valt, behalve de lengte, vooral de iets verlaagde voorruit op. Aan de binnenkant is het interieur ook veranderd; zelfs nu nog vinden veel reizigers dit een zeer comfortabel interieur (als er tenminste zitplaats vrij is, dat is een ander probleem). Er zijn in totaal 61 trams geleverd; vandaag rijden ze vooral rond op de lijnen 19, 52 en 55, in het weekend ook op andere lijnen.
Nieuwe kleuren
De PCC’s zullen dan wel niet zo lang blijven rondrijden, toch is het nog niet gedaan met alle renovaties: sinds de levering van de T3000/T4000-trams (moderne lagevloertrams die nu op de lijnen 23 en 25 rondrijden) zijn de MIVB-kleuren niet langer het opvallende geel-blauw, maar een combinatie van grijs, goud en zwart. Deze kleuren zijn de huiskleuren van de hele MIVB geworden; ook dingen als de website, de plastic houders van de abonnementen enzovoort hebben grijs als hoofdkleur gekregen.
Uiteraard kunnen niet alle voertuigen van de ene dag op de andere herschilderd worden; deze renovatie gebeurt dus stap per stap. Qua lagevloertrams zijn de T3000/T4000 dus direct in de nieuwe kleuren geleverd; de iets oudere T2000 (zoals te zien op de lijnen 24, 91, 92, 93 en 94) wordt langzaam aan herschilderd en staat niet mis met de nieuwe kleuren. Qua PCC’s is de situatie anders; de serie 7000-7100 wordt normaal gezien niet meer herschilderd, de serie 7700-7800 wordt gedeeltelijk herschilderd, en de serie 7900 helemaal.
Tram 7766, de eerste PCC die in de nieuwe kleuren werd gezet. Deze kleurenverdeling werd echter niet bepaald als een groot succes onthaald (ook niet op deze eigenste blog); volledig terecht, wat mij betreft. De zwarte band vooraan leverde deze arme 7766 zelfs de enigszins spottende bijnaam ‘Big Moustache’ op.
Na ‘Big Moustache’ zijn deze PCC’s dus anders herschilderd; dit is het uiteindelijke resultaat. Misschien al minder lelijk, maar ‘mooi’ vind ik het nog lang niet. Intussen zijn er al aardig wat 7700/7800’s in deze nieuwe kleuren gezet.
Het interieur is dus ook aangepakt; links het oude, rechts het nieuwe. Een verbetering vind ik het niet echt; de stof op de banken voelt een stukje ruwer aan. De kleur en vorm lijken soms ook meer op achteruitgang dan op vooruitgang.
Ook de 7900 wordt nu herschilderd. Het is de bedoeling dat alle 7900’s uiteindelijk herschilderd worden; niet zo vreemd aangezien dit de jongste PCC’s zijn (maar toch al zo’n 30 jaar oud). Ik vind ze al iets mooier dan de herschilderde 7700/7800’s.
Ook bij de 7900’s wordt het interieur aangepakt, op dezelfde manier als bij de 7700/7800’s. En dat is in dit geval zéker een achteruitgang; de oude banken waren een stuk comfortabeler. De MIVB had misschien beter de dubbele banken vervangen door enkele stoelen; zo zou er een veel breder gangpad zijn. De 7900’s worden ingezet op veel drukke lijnen en de reizigiers zitten samengeperst in de open ruimte bij de deuren, omdat er zo weinig plaats is tussen de banken.
De toekomst
Het ziet er niet naar uit dat de Brusselse PCC’s nog tientallen jaren zullen rondrijden. Ze zijn 30 tot meer dan 50 jaar oud en hebben zoals gezegd een paar typische kenmerken voor de PCC’s, namelijk een hoge opstap en smalle deuren. Heel toegankelijk is dit niet, en bij vrijwel alle recente trams zien we het tegenovergestelde: een lage vloer, brede deuren en (bij stadstrams) veel open ruimtes. De 7000/7100’s worden momenteel al uit dienst genomen, dus geniet er maar van zolang het nog kan. De 7700/7800’s zullen waarschijnlijk nog een tiental jaartjes meegaan, al ziet het ernaar uit dat een deel van deze serie al vroeger uit dienst zal worden genomen. De 7900’s zijn het jongst en zullen dus nog wel iets langer meegaan, maar ook niet al te lang. Ze hebben de typische nadelen van een PCC, maar ze verbruiken ook nogal veel elektriciteit én beginnen ook te verslijten, aangezien ze door de jaren heen niet zo goed onderhouden zijn als bijvoorbeeld de 7700/7800’s.
Het volledige verhaal is hier te vinden; bedankt voor uw aandacht!
