Beschaving gaat onvermijdelijk gepaard met het ingrijpen van de mens in het eens ongerepte natuurlandschap. Niet enkel in stedelijke regio’s is dit gebeurd. Ook in rurale gebieden zet de mens zijn leefomgeving naar zijn hand. Met die vaststelling voor ogen gingen in een internationale context onderzoekers en tentoonstellingsbouwers aan de slag. De tentoonstelling ‘Enter the Modern Landscape’ is er het resultaat van en is meer dan de moeite waard om gezien te worden.
De tentoonstelling toont archiefstukken en audiovisueel materiaal die werden geselecteerd door deelnemers aan het onderzoeksproject Modscapes. Modscapes is een transnationaal onderzoeksproject dat tot stand kwam door subsidiëring van de Europese Unie. Het omvat 11 casestudies over plattelandsontwikkeling en kolonisatie in de loop van de 20ste eeuw in Europa en het Middellandse Zeegebied. Uit de studies kwam naar voren dat, niettegenstaande nationale particularismen en de inbreng van lokale actoren, het beleid van de onderscheiden overheden gestoeld was op een gemeenschappelijke wetenschappelijke kennisbasis. Dit aspect van de ontwikkeling van rurale gebieden is niet vanzelfsprekend, niet het minst omdat politieke regimes en de vormen van collectivering of privatisering die werden doorgevoerd, danig van elkaar verschillen.
De wijze waarop men omging met landeigendom is terug te brengen tot drie conceptuele modellen. Het socialistische model ging uit van collectief bezit, wat optimalisatie door schaalvergroting en industrialisatie met zich mee bracht. Aan de andere kant baseert het zogenaamd reformistgezind model zich op privébezit dat door virtuele kapitaaltransfer van staat naar privé tot stand kwam. Een derde weg ging dan weer uit van coöperatieve en meer progressieve gemeenschapsmodellen.
Het ontwikkelen van plattelandsgebieden tot moderne rurale landschappen bracht in de drie gevallen gelijklopende veranderingen met zich mee. Het genereus beschikbaar stellen van open ruimte en collectieve voorzieningen zetten inwoners van nieuw ontwikkelde rurale nederzettingen ertoe aan een gemeenschapsgevoel te ontwikkelen. Op termijn bracht dit hen, naast een bloeiend gemeenschapsleven, de mogelijkheid om cultureel actief te worden en om over vrije tijd te beschikken.
Je kan je afvragen of resultaten van academische studies niet beter op een of ander congres worden voorgesteld. Met deze tentoonstelling wil men echter een breder publiek bereiken door af te stappen van de strikte objectiviteit die het wetenschappelijk onderzoek oplegt. Door uit te gaan van concrete voorbeelden en door toevoeging van beeldmateriaal, gerealiseerd door onder meer bekende namen als Pier Paolo Pasolini en Alain Resnais, wordt de actualiteitswaarde van de onderzoeksresultaten duidelijk.
Het belang van een hernieuwde rurale ontwikkeling bij het tegengaan van klimaatopwarming en tegengaan van het uitputten van natuurlijke hulpbronnen kan niet geminimaliseerd worden. Conclusies trekken uit ervaringen uit het verleden is in deze van belang, niet het minst omdat daaruit een effectieve politieke besluitvorming kan voortvloeien.
De tentoonstelling ‘Enter the Modern Landscape’ loopt nog tot 12 januari in het Paleis voor Schone Kunsten (Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel) op dinsdag tot zondag van 10 uur tot 18 uur (op donderdag tot 21 uur). De toegang is gratis.
Illustraties: persdienst BOZAR
zoektermen: plattelandsontwikkeling
auteur: Michel Zeghers
