Claudine is in volle lockdown gestorven. Bezoek mocht ze niet meer ontvangen in het woonzorgcentrum, maar Jonathan, een palliatieve zorgrobot, ontfermde zich over haar in haar laatste momenten. Zoon Herman organiseert een uitvaartplechtigheid met getuigenissen. Bruno Vanden Broecke en Valentijn Daenens maakten voor de KVS een beklijvende voorstelling over de coronacrisis en artificiële intelligentie.
Het theaterseizoen is begonnen. De KVS breekt uit de zaal en presenteert openluchtvoorstellingen op het plein achter het theater op de Akenkaai. De uitgebreide coronamaatregelen laten zich voelen. Spontaneïteit is uit den boze en er is veel minder publiek dan normaal. Je schuift aan in een aangeduide looprichting en wordt begeleid naar je plaats. Tussen de bubbels moet er voldoende afstand zijn. De mondmaskerplicht, die strenger is dan in een donkere bioscoopzaal, geldt voor de hele avond. De achtergrondgeluiden – een ronkend vliegtuig, een auto met luide muziek, kletsende voorbijgangers – leiden bij momenten af. Gelukkig blijft de essentie van theater onaangetast: een publiek dat zich door spelers op het podium laat meevoeren in een andere werkelijkheid.
Corona is ook in het stuk zelf een thema. Claudine heeft op haar oude dag het vervloekte virus opgelopen en haar zoon mag haar niet bezoeken. Ze sterft in eenzaamheid, verstoken van menselijk contact. Haar begrafenis is er een in kleine kring. Uit de verhalen van haar zoon (Bruno Vanden Broecke) en een collega-onderwijzeres blijkt wat voor een bevlogen vrouw ze was. Zo maakte ze elk jaar stenen uiltjes die het karakter weerspiegelden van haar leerlingen van het vierde jaar. Ze zorgde dat iedereen meekon met de schooluitstap – een afvaart van een rivier met de kajak – door een spaghettiavond te houden. Haar favoriete lied was ‘Moon River’ en ze hield van de westerns van Sergio Leone. Hoeveel waardevolle levensjaren zou corona haar afgenomen hebben?
Een zorgrobot moest in het rusthuis Claudine de juiste zorg toedienen, zonder angst voor besmetting. Vergeet de knullige robots uit het verleden. Jonathan – een rol van Valentijn Dhaenens – ziet eruit als een mens, en beweegt en spreekt als een mens. Hij kan autonoom handelen. Bovendien wordt hij permanent verrijkt met data via algoritmen en artificiële intelligentie. Een slimme oplossing voor het prangende personeelstekort in de zorgsector. Jonathan is zelfs in staat tot grapjes (hij noemt zich een toybot) en kan op overtuigende wijze eer betonen aan Claudine. Al weidt hij volgens Herman iets te veel uit over haar liefdeloze kindertijd en haar ongelukkige huwelijk met de aan alcohol verslaafde Etienne. En hij ruikt naar de achterkant van een beeldbuistv.
Zo onschuldig blijkt Jonathan ook niet te zijn. Twee pijnlijke voorbeelden: Jonathan blijkt op de hoogte te zijn van de onvruchtbaarheid van Herman en heeft zijn stem gebruikt om Claudine op haar gemak te stellen. De technologische vooruitgang roept heel wat ethische vragen op en zit vol valkuilen. Blijft een zorgrobot, hoe smart ook, geen surrogaat voor menselijk contact en staat hij niet voor verkilling van de samenleving? In hoeverre kan hij misbruik maken van de data die hij massaal opslaat en deelt? En kan hij de juiste beslissingen nemen als het over leven en dood gaat? Het zijn pertinente vragen in een tijd waarin zo veel persoonlijke data op straat liggen door de populariteit van sociale media. Een tijd waarin zelfrijdende auto’s ontwikkeld worden, die wellicht een hoger IQ zullen hebben dan de gemiddelde chauffeur, maar daarom niet beschikken over emotionele intelligentie.
Het zou zonde zijn om veel te verklappen over de verbluffende finale. Je beseft oog in oog met Vanden Broecke dat je ook een nabestaande van Claudine bent en ontvangt daarvan een tastbaar bewijs.
‘Jonathan’ is een sterk staaltje theater dat je de bijzondere corona-omstandigheden laat vergeten. Een hoogst relevant tijdsdocument, ook. Zeker, ‘Missie’ en ‘Para’ van Vanden Broecke/Ruëll hadden een nog grotere vertellende kracht en emotionele impact. De dilemma’s zijn minder uitgewerkt door de kortere duur van de voorstelling. Maar de KVS staat er weer. O, wat hebben we het theater de voorbije maanden gemist!
Jonathan is vandaag nog te zien in openlucht en in april 2020 in KVS Bol.
