Voor veel kunstenaars en de culturele wereld in het algemeen was 2020 een annus horribilis. Theaters en concertzalen gingen dicht tijdens de eerste en tweede lockdown. Artiesten zijn het gewoon om zich tijdens het creatieproces af te zonderen van de buitenwereld, maar nu verloren ze het perspectief van een voorstelling voor publiek. De tweedelige Canvas-documentaire Kutjaar toont hoe makers zich aanpasten aan deze ongewone omstandigheden.
Jan Vandenhouwe, artistiek directeur opera van Opera Ballet Vlaanderen, wandelt door een verweesd achtergebleven concertzaal. Hij laat zich onderrichten over de veiligheidsmaatregelen die zouden gelden bij de heropening. Protocollen over aparte in- en uitgangen, afstandsregels, maximum aantal bezoekers, mondmaskerplicht. Hij zal nog veel energie stoppen in zenuwslopende videoconferenties om de situatie te bespreken, maar het blijft wachten op mogelijkheden om concerten te organiseren. Hij experimenteert dan maar met onlineperformances en een Troostparade die door de stad trekt, een kans om een nieuw publiek aan te boren.
Ook voor rapper Zwangere Guy is het behelpen. Zijn energieke optredens zetten in normale tijden zalen en festivalweides in vuur en vlam. Nu maakt hij in de AB een concertfilm zonder publiek. Zijn hart bloedt, want de interactie met de fans ontbreekt. Toch blijft hij niet bij de pakken zitten. Hij werkt aan nieuw materiaal. Tussen de tracks van zijn album Brutxxl gaat hij in dialoog met acteur Josse De Pauw, wat uitmondt in een heerlijk lachsalvo. In het nummer Kutjaar neemt hij het op voor de mensen achter de schermen zoals technici en monteurs die nu zonder werk zitten.
Balanceren tussen hoop en vertwijfeling. Ook de Brusselse stand-upcomedian Serine Ayari weet ervan. Zij paste voor een voltijdse radiojob omdat dat haar creativiteit zou doden. In de zomer herleeft ze als ze live kan optreden. Op ongewone locaties zoals een sneakerstore of een restaurant en voor een beperkt publiek van bubbels aan een tafel, maar ze proeft de dankbaarheid en de blijdschap van de aanwezigen. Daar kan een Facebook Live niet aan tippen.
Voor actrice Maaike Neuville heeft de coronacrisis ook positieve gevolgen. Ze beslist om nieuwe paden te bewandelen en met eigen werk naar buiten te komen. Tijdens de lockdown leest ze elke dag online een gedicht voor. Met Roy Aernouts maakt ze begin oktober een gesmaakte voorstelling op het achterplein van de KVS: Op een bankje, op een dag. Lize Spit legt intussen de laatste hand aan haar roman ‘Ik ben er niet’. Zij kan ongestoord voortwerken, maar vraagt zich in haar Anderlechtse appartement af of de onherkenbaar veranderde wereld nog zit te wachten op haar tweede boek.
De documentaire toont de verantwoordelijkheidszin, de veerkracht en de creativiteit van cultuurmakers in onzekere, verwarrende tijden. Bovenal blijkt nog maar eens dat kunst essentieel is. We hebben nood aan schoonheid en troost, aan verhalen die ons ontroeren, verrassen of aan het denken zetten, aan gedeelde ervaringen. Laat 2021 een beter jaar worden voor de kunsten. Laat het spelen doorgaan.
