Het animatiefilmfestival Anima combineert dit jaar het beste van twee werelden. Net als vorig jaar is er een uitgebreid digitaal aanbod, zodat je in je woonkamer in je eigen tempo een mooie selectie van kortfilms kunt bekijken. Maar ook het live-evenement, geconcentreerd in Flagey, is terug van weggeweest.
Een film op groot scherm zien, met gelijkgezinden in een bioscoop, het blijft een heel andere beleving dan online. Koppel dat aan een festivalsfeer – een avondprogramma op maat samenstellen, een plaatsje in de zaal zoeken, een kleine expo bezichtigen, de geur van pannenkoeken in de hal, een hapje en drankje tussen twee films – en je maakt veel kans op een geslaagd uitje. Zeker als je op het scherm iets bijzonders te zien krijgt. Wij waren helemaal weg van Flee.
Flee – of Flugt, de originele Deense titel – is dit jaar genomineerd voor drie Oscars: beste buitenlandse film, beste documentaire en beste animatiefilm. Een huzarenstukje. De unanieme lof van critici is terecht. Het is een hartverscheurende, meeslepende film die intelligent opgebouwd en prachtig geanimeerd is. De prent gaat over Amin, een Afghaanse man van 36 die twintig jaar geleden gevlucht is naar Denemarken. Een jeugdvriend, regisseur-scenarist Jonas Poher Rasmussen, laat hem aan de vooravond van zijn huwelijk het volledige verhaal vertellen, een verhaal dat hij nog nooit eerder verteld heeft, maar dat veel sporen heeft nagelaten.
Amin – niet zijn echte naam, maar een pseudoniem – groeit op in de jaren tachtig als de communisten in Afghanistan de plak zwaaien. Zijn vader wordt opgepakt en verdwijnt spoorloos. Als de Sovjettroepen in 1989 het land verlaten, grijpen de moedjahedien met de hulp van de VS de macht. Extremistische militanten beginnen ‘ongelovigen’ te doden. Het gezin trekt halsoverkop naar Moskou, maar moet er onderduiken als hun toeristenvisa verstreken zijn. Ze hebben er dagelijks te lijden onder racisme, geweld en corruptie. Een oudere broer die al in Zweden is en er als schoonmaker werkt, probeert geld te verzamelen voor een oversteek naar het veilige Europa.
Na een faliekant afgelopen vluchtpoging neemt Amin als niet-begeleide minderjarige het vliegtuig naar Kopenhagen. Daar krijgt hij asiel nadat hij zijn paspoort weggegooid heeft en hij beweert dat hij geen familie meer heeft. Gescheiden van zijn mama, zussen en broer, die uiteindelijk allemaal in het Westen terechtkomen, begint hij aan een nieuw leven. Hij schopt het tot postdoctorale onderzoeker met een beurs in de VS en heeft een vaste relatie met Kasper.
De film toont de ontberingen en de angst die Amin heeft doorstaan. Door die traumatische kindertijd blijft hij mentaal op de vlucht en heeft hij het moeilijk om zich te hechten, hoe zelfverzekerd hij soms ook lijkt te zijn. Zo blijft hij lang volhouden dat hij geen familie meer heeft. Dat was het verhaal dat hij moest vertellen van de gewetenloze mensensmokkelaars aan wie hij was overgeleverd en dat hem uiteindelijk ook aan een verblijfsvergunning heeft geholpen.
Zijn homoseksualiteit wil hij ook lang niet aanvaarden, al is hij als kind al verliefd op Jean-Claude Van Damme. Hij vreest dat zijn familie hem zal afwijzen. In een pakkende scène blijkt dat zijn broer het altijd geweten heeft en van hem houdt zoals hij is. Als Kasper zich wil settelen in een huis op het platteland, deinst Amin daarvoor terug. Dat veilige, knusse huis, is dat wel voor hem weggelegd?
Flee is een op-en-top menselijk verhaal, aangrijpend en soms ook grappig, vol sprekende details en sterke dialogen. De authenticiteit wordt verhoogd door de archiefbeelden waarmee de animatiefilm doorspekt is. Het perspectief van de geduldig luisterende en doorvragende vriend is een prachtvondst. Ook als kijker moet je de tijd nemen om Amin beter te leren kennen en in je armen te sluiten. Waarschuwing: deze film wil je zo snel mogelijk een tweede keer zien.
Anima loopt nog tot en met zondag 6 maart, zowel live als online. Flee is nog te zien op vrijdag 4 maart om 19 uur in Flagey. De officiële Belgische release is gepland op 1 juni 2022.
