Door Maria Froloff.
Avond. Lantaarns.. Stad.. Mystieke sfeer. Als je in contact kunt komen met de geest van een bepaalde plek, dan denk ik dat ik daar vandaag in geslaagd ben.
Deze late avond verliet ik het huis om mentaal een bepaalde persoon te ontmoeten die al een hele tijd niet meer onder de levenden was. Ik liep door de verlaten straten waar hij ook ronddwaalde, keek naar de ramen van oude huizen met het flikkerende warme licht ..
Wie gelooft in profeten in eigen land? Ik geloof erin. Er zijn mensen die de toekomst kunnen voorspellen. Misschien hebben ze toegang tot geheime kennis, komen ze in contact met hogere machten, of worden ze simpelweg gedreven door het verlangen om gehoord en begrepen te worden… maar feit is dat zij iets eerder dan iemand anders begrepen …
Niemand luistert naar ze, ze lachen ze hen uit, ze worden gek genoemd, maar na een bepaalde tijd blijken deze mensen gelijk te hebben. Wie had aan het einde van de 19e eeuw kunnen vermoeden dat Brussel de hoofdstad van Europa en een van de meest kosmopolitische steden ter wereld zou worden? Welke historische achtergrond speelde een beslissende rol?
De persoon over wie ik het wil hebben, is weinig bekend bij het grote publiek. Eén van die mensen uit de kunstwereld, de periode voorafgaand aan de Art Nouveau, die ten onrechte door de geschiedenis in de vergetelheid is geraakt. Sindsdien is er veel water onder de brug doorgegaan: er vonden twee wereldoorlogen plaats en Europese instellingen vestigden zich in de stad. Brussel onderging de verwoestingen van de verbrusseling, toen, in navolging van het ideaal van de moderniteit, hele wijken werden gesloopt en kantoren en parkeerplaatsen werden gebouwd. Er is een nieuwe Europese wijk ontstaan. En de voorspelling van de kunstenaar die anticipeerde op de Belgische symboliek, Antoine Wiertz, kwam uit: Europa en de hele wereld kwamen naar Brussel! En Europa kwam niet zomaar ergens, het klopte praktisch op de deur van zijn werkplaats!
Aan de andere kant van de Rue Vautier, waar de ‘Caprice des dieux’ verrijst, zoals het Europees Parlement in de volksmond wordt genoemd, door haar ronde dak, dat aan de gelijknamige kaas met doosje doet denken, bevindt zich een kunstenaarsatelier. Slechts een straat scheidt het van het hoofdgebouw van Europa! Dit schreef Wiertz in een pamflet met de titel ‘Geheimen van de Duivel’, gepubliceerd in 1845.
“Kom op, Belgen! Zorg dat je alles op orde hebt, je zult beweging hebben, leven! Vieringen. Monumenten, theaters, acteurs, zangers, dansers. En een menigte, een menigte vrienden, artiesten. Muzikanten die hier naartoe komen! Glazen paleizen, ijzeren paleizen, musea, kunst, industriële, universele tentoonstellingen, en dit alles is mooier, en dit alles is groter, en dit alles is mooier in uw enorme stad, uw monumentale stad, uw stad van vier miljoen, dan in Parijs, wat je verrast, dit Parijs, met vuile en plakkerige straten, waar naast luxe armoede ook honger zwermt of verslindt…
Kom op, Brussel! sta op: word de hoofdstad van de wereld en laat Parijs slechts een provinciestad voor jou zijn!”
Behalve Brussel, een stad met vier miljoen inwoners, kwam alles wat Wiertz had voorspeld uit.
Waarom hield Wiertz niet zo van de Franse hoofdstad? Waarom zal de kunstenaar er nooit genoeg van krijgen ze tot het einde van zijn dagen te vervloeken?
De complexe relatie tussen de kunstenaar en de droomstad van veel kunstenaars werd goed beschreven door Martial Guédron in het artikel “Antoine Wiertz op zoek naar de verovering van Parijs.”
Antoine Wiertz (1806-1965), een kunstenaar uit Dinant, wiens vader hem van kinds af aan de meest gedurfde ambities en verlangens bijbracht om zijn eigen glorie te verwezenlijken.
Vanaf zijn veertiende studeerde hij aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Antwerpen en bestudeerde hij het werk van Vlaamse kunstenaars en vooral het werk van Rubens. Het was in Parijs dat kunstenaars hoopten te ontsnappen aan de academische attributen. Maar het was in Parijs dat een van zijn gigantische werken, gepresenteerd op de jaarlijkse Salon van 1839, ‘Grieken en Trojanen vechten voor het lichaam van Patroclus’, onverschilligheid veroorzaakte. Hoewel hij de Italiaanse renaissancekunstenaars en zijn tijdgenoot Delacroix wilde overtreffen, slaagde Antoine Wiertz er niet in de poorten van Parijs te openen en de liefde van de Parijzenaars te winnen.
Wat een geluk, want Wiertz’ droom van Brussel werd wel werkelijkheid. Sommige deuren gaan dicht zodat andere open kunnen!
