Brussel en alles wat er leeft en beweegt vormt meestal het centraal onderwerp van de blogs die jullie hier lezen. Maar Brussel kan ook minder zichtbaar aanwezig zijn bij het ontstaan van een tekst.
Zo was ik een 14-tal dagen geleden in Brussel met mijn vrouw op zoek naar mooie momenten. We belandden daarbij in de Cinéma Galeries in de Sint-Hubertusgalerij en keken naar Past Lives. De Koreaanse In Yun filosofie over relaties deed de namiddag vertragen. Een praline van Neuhaus overbrugde de diepe en langgerekte beelden in de film. Daarna wandelden we richting Brussel Centraal waar aan de ingang een kleine groep jongeren luidruchtig de gebeurtenissen in Gaza onder aandacht bracht. Elke dag komen ze daar samen in regen en wind, las ik achteraf. Met deze jonge en gedreven mensen in het achterhoofd schreef ik onderstaande tekst een tweetal weken later.
Sinds 1 januari neemt België binnen de EU, voor een periode van zes 6 maanden, de rol van voorzitter op. Het verleden leert dat we dat reeds zeer goed gedaan hebben. In de geest van het Europese gedachtegoed zullen we opnieuw ons diplomatiek kapitaal inzetten om tot onderhandelde resultaten te komen die de integratie van de Unie ten goede komen. Geduld, diplomatie en onderhandelen zijn de vrucht van ons eigen politiek systeem wat ironisch genoeg op Europees vlak wel gewaardeerd wordt.
Te midden van dit zuiver Belgische verhaal, voelen de Vlaamse beleidsmakers de urgente nood om zich te profileren naar aanleiding van dat Belgische voorzitterschap. Het gaat hierbij niet om een warmhartige Vlaamse ondersteuning voor een federaal verhaal. De politieke programma’s van de Vlaams-nationalistisch partijen kraken dit Belgische verhaal standaard af.
Maar hoe profileert Vlaanderen zich dan te midden van dit Belgische voorzitterschap? Daar valt kort op te antwoorden: met een volksfeest in Mechelen waarvan naderhand één zin moet onthouden worden: zie ons doen. Het klassieke winterse brood en spelen was nog maar net voorbij en een nieuwe versie stond al in de steigers.
Maar deze versie van “brood en spelen” werd strak geregisseerd. Historisch bekeken is dat niet zo abnormaal. De Romeinen hadden een aparte functie, de aedilis, die de totaalregie van de spelen in handen had. Goede spelen waren bijna steeds een opstapje naar een nieuw hoger ambt. Niets werd aan het toeval overgelaten destijds, eventmanagement avant la lettre. Zo ook in het hedendaagse Vlaanderen van de canon. Een rist aan bekende Vlamingen van allerhande pluimage mocht het podium bestrijken voor het totaalspektakel. Op licht, geluid en effecten werd niet bespaard. En dit kwam via de livestream naar elke Vlaming thuis: een digitale arena waarvan de Romeinen slechts konden dromen. Zie ons doen!
En dan gebeurt er plotsklaps iets dat de droom doorprikt, iets dat niet in de peperdure regie was opgenomen. Een voorziene, wellicht niet goed genoeg gescreende artiest, brengt een boodschap die niets met het feest te maken heeft, die niet in het draaiboek stond. “Iets” waarover zelfs de minister-president van Vlaanderen, in zijn cumulbevoegdheid van cultuur, hoogstpersoonlijk duiding komt geven. En we krijgen van hem te horen dat ons feest het slachtoffer is geworden van “een kort vervelend intermezzo”. En verder volgde er nog de presidentiële boodschap: laat cultuur aan de cultuur.
Dat ongehoorde “iets” dat het feestgedruis doorkruiste, was een politieke boodschap over Palestina door de Antwerpse poëte, Hind Eljadid. Ze skipte de voorziene “culturele” haiku van Herman Van Rompuy en bracht de politieke Free Palestine-boodschap. Deze boodschap passeert dagelijks in de media, beheerst het straatbeeld en is niet nieuw voor een burger die in de wereld leeft en zijn huis-, tuin- en keukencultus verlaat.
Maar over welk soort “cultuur” heeft de ministerbpresident het hier eigenlijk? Dat wordt nergens verduidelijkt. Wat we zeker weten, is dat het een cultuur is die we cultuur moeten laten. Daarbij wordt cultuur iets dat zich exclusief, los van het leven, bezighoudt met het esthetische en zelfs met het louter vermakelijke. Bij het ‘zie ons doen”-event gaat het alleen nog over louter volksvermaak. Ons recht op “feesten” werd geschonden, aldus de burgemeester van Mechelen. Op hoeveel plekken in de wereld droomt men niet van een culturele atmosfeer waar artiesten nog een boodschap mogen vertellen, waar ze niet veroordeeld worden tot het “entertainen” van het publiek, waar de clou van de avond niet in een draaiboek staat? Als Vlaanderen zich over iets moet verheugen dan is het wel dat Hind Eljadid, Laura Tessoro en Bart Peeters nog een verhaal vertellen en zich niet blind onderwerpen aan de meedogenloze wet van het “gij zult feesten en niets anders”.
De minister-president zou beter de cultuur aan de culturele sector overlaten. Politieke intenties moeten niet met cultuur opgepimpt worden. De culturele sector weet maar al te goed dat haar rijkdom afhangt van de vrijheid waarmee een artiest zich mag uiten, zonder dat hij of zij 6 uur ondervraagd moet worden op een politiebureel. Zou hetzelfde gebeurd zijn als een blanke Vlaamse artiest het woord genomen zou hebben om zijn eis voor een Vlaams voorzitterschap van de EU te bepleiten, al wimpelend met een zwart-gele vlag? Zou in dat geval ook georakeld worden dat cultuur cultuur moet blijven? Ik heb er zo mijn twijfels over.
Serge Rooman is filosoof en directeur van de gevangenis van Merksplas.
