Een vertederde antropoloog. Zo noemde Hugo Claus Eric de Kuyper in een bespreking van zijn debuutroman ‘Aan Zee’. Ruim 35 jaar later flaneert de in Brussel geboren schrijver, regisseur en filmtheoreticus nog altijd vol verwondering door de hoofdstad. In zijn nieuwe boek ‘Kijk! Daar, kijk! Traag door Brussel’ brengt hij verslag uit van zijn wandelingen. Journaliste en auteur Ilse Ceulemans interviewde hem vorig weekend in Passa Porta Bookshop.
Als De Kuyper voor je zit, zie je een oudere rijzige man met een grote hang naar esthetiek. Hij draagt een gestreept pak. Zijn kousen zijn assorti met zijn rolkraagtrui, de pet past perfect bij zijn pak. Hij formuleert traag en bedachtzaam. Hij vertelt en deelt zijn inzichten met graagte, maar voorlezen doet hij met lichte tegenzin, alsof de confrontatie met de gedrukte tekst hem afschrikt. Na het gesprek en de signeerronde zal hij een sigaar bovenhalen.
Na lange omzwervingen in Frankrijk, Nederland en Duitsland, waar hij zijn academische carrière als filmdocent doorbracht, keerde De Kuyper enkele jaren geleden terug naar de plaats waar hij opgroeide. Hij wilde met een frisse, onbevangen blik naar de stad kijken en nieuwe buurten ontdekken. Daarbij werd hij geholpen door zijn wandelmaatje Gabriel, het jonge zoontje van zijn levensgezel Emile. Hij prijkt ook op de cover, die striptekenaar François Schuiten ontwierp. Wandelen werd een therapie voor de schrijver. Bij slecht weer schuilde hij in musea en kerken.
De Kuyper beseft dat Brussel met zijn mengeling van stijlen, opvattingen en talen nooit definitief te vangen is. Hij heeft het over de liefdeloosheid waarmee zovele gebouwen behandeld zijn, maar ook over de liefdevolle details. De stad heeft hem leren omgaan met bizarre situaties. Niemand kent Brussel echt, zegt hij.
Hij is een man met een uitgesproken mening over architectuur en ruimtelijke ordening. Zonder het kolonialisme goed te willen praten (‘Wie heeft er niet van Congo geprofiteerd?’), prijst hij de verdiensten van Leopold II als visionaire bouwheer van Brussel. Anders dan in het gecentraliseerde Parijs van Haussmann ontwikkelde stedebouwkundige Victor Besme de buitenwijken door parken aan te leggen en vijvers te beschermen. De Kuyper mist daarentegen Brusselse metrostations met een profiel, met een smoel. ‘Het is pure ellende. De hedendaagse kunst in de stations dient als schaamlapje.’ Muntpunt vindt hij abominabele architectuur, aan de buitenkant en binnenin. ‘Ik vind de trappen nooit. De inrichting is onvriendelijk voor de gebruikers. Al wordt de bibliotheek voor de rest prima benut: we moeten het er maar mee doen.’
Het is niet zo dat De Kuyper enkel kankert over de huidige ontwikkelingen in de stad. Hij is erg dankbaar voor de vele secret gardens: het Tenbospark in Elsene, het Koningin-Groenpark in Schaarbeek, het Zennepark. Landschapsarchitecten hebben de laatste jaren, vaak binnen duurzame wijkcontracten, buurten vergroend en aangenamer gemaakt. Het park van Tour & Taxis is zo’n toegankelijke, unieke ontmoetingsplek. Veel boeiender dan de Grote Markt, waarop hij is uitgekeken.
Waarom blijft De Kuyper schrijven? Als gepensioneerde tachtiger heeft hij geen recht meer op een beurs, maar aan tijd ontbreekt het hem niet. Al schrijvend wil hij de dialoog blijven aangaan met zijn omgeving en zichzelf in de wereld zetten. ‘Ik wil inzicht in mezelf krijgen. Mediteren en filosoferen op een soms triviale manier.’
Zijn jongste werk is niet alleen een stadsreis met Gabriel, maar ook een ode aan zijn moeder. De Kuyper vertelde aan De Standaard dat ze een grote kracht had en een talent om warmte, zelfs luxe, in de armoede te vinden. Zij vierde wat er was en was zeer ontvankelijk voor zintuiglijke indrukken. Ze verzekerde hem dat hij altijd goed moest rondkijken.
‘Kijk! Daar, kijk! Traag door Brussel’ is verschenen bij Boom Uitgevers.
