Badend in het bier

Bierproeven is te verkiezen boven wijnproeven. De bittere smaak van het gerstenat wordt immers waargenomen helemaal achteraan op de tong. De smaakrijkdom capteer je dus pas ten volle als je het vocht door de keelholte laat vloeien. De populariteit van bittere dranken zoals bier en koffie wordt wel eens in verband gebracht met de oerdrang van de mens naar gevaar.

Deze en andere inzichten komen aan bod in de opleiding bierkenner van het Centrum voor Volwassenenonderwijs Elishout (COOVI), die in februari 2013 van start gaat. BrusselBlogt nam afgelopen week deel aan de masterclass bierdegustatie op dezelfde campus en kreeg een wervelend en enthousiasmerend verhaal te horen. Dertien wetenswaardigheden over de geschiedenis van het edele vocht en de kunst van het brouwen en het degusteren.

1. Bier ontstond wellicht door toeval in Mesopotamië rond 4500 voor Christus. De mensen maakten er primitief brood door een mengsel van water en gerst te kneden en te bakken. Toen dat mengsel geïnfecteerd raakte door wilde gist, was een zoet brouwsel geboren: bier.
2. In het oude Egypte werd bier gebruikt in erediensten. Het was ook gangbaar als betaalmiddel. De term ‘liquide middelen’ komt daarvandaan.
3. Voor de Grieken en Romeinen was bier een drankje van de ‘barbaren’. Zij dronken zelf wijn. Al vond de filosoof Aristoteles bierdrinkers wel betrouwbaar. Het viel hem op dat mensen door andere roesmiddelen alle kanten op vielen, maar door bier altijd achterover.
4. Cleopatra mocht graag baden in bier omdat het een weldoende werking had op haar huid.
5. De Germanen geloofden dat de hemel een reusachtige brouwketel was en dat Thor, de God van de donder, de brouwmeester was. Stapelwolken waren dampen tijdens het brouwproces.
6. De Middeleeuwen waren qua kwantiteit het gouden tijdperk voor brouwers. Licht alcoholisch bier was de dagelijkse drank voor jong en oud en voor arm en rijk. Het drinkwater was vervuild, wijn was onbetaalbaar, melk was onvindbaar in de steden en koffie en thee waren in Europa nog niet bekend. In het graafschap Vlaanderen, dat onder Franse heerschappij viel, werd het kruidenmengsel gruit gebruikt als smaakmaker bij het brouwen van bier. De heren van Gruuthuse in Brugge, die rijk werden door de  ‘gruut’-belasting, gebruikten hoofdzakelijk gedroogde bloemen van de gagel. In het Duitse Rijk kwam in de veertiende eeuw hop op ter vervanging van gruit. Hop voorkomt niet alleen bederf, maar heeft ook een kalmerende werking en is verwant met cannabis.
7. De regent van Beieren vaardigde in 1516 het Reinheitsgebot uit. Volgens dat gebod mag bier alleen gemout graan, water en hop bevatten. Gist was toen als micro-organisme nog niet ontdekt en kwam er later bij. De meeste Duitse bieren zijn nog altijd volgens het Reinheitgebot gebrouwen. Belgische brouwers gebruiken daarentegen ook suiker, vruchten en allerlei kruiden: koriander en curaçao (gedroogde sinaasappelschil) in witbier, steranijs, kruidnagel, tijm etc.
8. Een Duitse brouwingenieur ontwikkelde in de negentiende eeuw in het Tsjechische Plzeň (Pilsen) een bier van lage gisting: pils. 90% van het gedronken bier in de wereld, is momenteel van dat type. De Belgische brouwers reageerden in het begin van de twintigste eeuw op het succes van de pils met de lancering van de spéciale belge, amberkleurig bier van hoge gisting. Palm en De Koninck zijn vandaag de bekendste voorbeelden.
9. Het aantal brouwerijen in België daalde spectaculair in de twintigste eeuw. De oorlogen speelden daarin een rol. De Duitse bezetter nam koperen brouwketels in beslag omdat de wapenindustrie metaal nodig had.
10. Bij het degusteren van bier komen alle zintuigen aan bod, behalve de tast. Je hoort de CO2 ontsnappen als je het flesje opent. Je kijkt naar de kleur van het bier, het al dan niet troebele karakter, de schuimkraag, de belletjes in het glas. Je ruikt aan het bier nadat je het glas gewalst hebt, zodat de aroma’s vrijkomen. En je proeft of het bier bitter, zoet, of zuur is en of het naar andere (voedings)producten smaakt.
11. Vet mag niet in aanraking komen met het bierglas, want het doet het schuim verdwijnen dat de aroma’s beschermt. Daarom moet je voorzichtig zijn met  lippenbalsem of lipstick en frietjes bij het bier. Geconcentreerde geuren van parfum of sigaren zijn ook te mijden.
12. België heeft een rijke biertraditie, maar we mogen niet zelfgenoegzaam zijn. In andere landen gebeuren er ook spannende dingen. De trend van opnieuw meer hoppige bieren, na de periode van verzoeting, komt overgewaaid uit de Verenigde Staten, waar food pairing en het serveren van bier op restaurant in elegante proefglaasjes ook al ingeburgerd is. Brazilië, Japan en Zuid-Afrika zijn in opmars. Het internet stimuleert uitwisseling en kruisbestuiving.
13. Tot spijt van wie het benijdt: Heineken is een perfect gebrouwen industriële pils die in blinde proeven goed scoort. Maar voor de bierliefhebber mag het avontuurlijker.