Het moest ervan komen. Na maanden op dezelfde bank te zitten om mijn broodje te eten tijdens de middag op de kruising tussen de General Pattonstraat en de Sint-Jorisstraat aan de Bascule in Elsene, werd enkele weken terug mijn aandacht getrokken door een schilderij bij de antiquair op de hoek van de straat tegenover mij. Het relaas van mijn eerste ervaring met antiek.
Het werkje waarvoor ik viel, was een portret van een Afrikaanse man in een wit gewaad met een futuristisch kapsel. Ik dacht dat het goed zou passen naast mijn kader van een Chinees op mijn boekenkast.
Ik wist niet waarom het kader zo mijn aandacht had getrokken. Ik had heel de dag maar niets gevonden over A. Mongitai, de schilder. Het moet een schuilnaam zijn.
Ik dacht eerst dat het een kopie was van een Velázquez of een Goya, omdat zij al eens dwergen of exoten durfden portretteren. Daarna dacht ik steeds meer aan de Afrikaanse diaspora die aanwezig was vanaf de Portugese kolonisatie in Europa. Ik had onlangs een artikel gelezen dat Rembrandt schilderijen maakte van Afrikaanse lakeien bij de adel van Amsterdam. Het is ook bekend dat in de Victoriaanse tijd in Engeland Afrikaanse lakeien werden opgeleid en dat die vaak op doek werden vastgelegd. Er was ook een zweem van weemoed naar Brazilië, omdat ik daar veel musea heb bezocht en het doek zo gegrepen zou kunnen zijn uit een van de collecties daar.
De verkoper had mij verteld dat A. Mongitai een Congolese schilder zou zijn en dat zijn schilderijen niet veel waard zijn. Het haar was Ethiopisch, had hij gezegd, en achter het moderne kader zit een oud kader. Hij zei dat hij de prijs bij een veilinghuis had gevonden: 300 euro.
Ik trok een foto van het kader. Ik zette die op Instagram. Toen kreeg ik onmiddellijk bericht van een vriendin uit Parijs, Eleonore. Zij stuurde mij een foto van een straattekening met daarop dezelfde man. Die foto was genomen in Parijs. Daarom dacht ik dat deze man bekender moest zijn dan ik dacht.
Ik regelde de pick-up met Molenbike voor mijn kunstwerk, omdat ik schrik had om dit werkje mee te nemen met het openbaar vervoer. Ondertussen liep ik naar café Belga voor een Italiaanse taaluitwisseling en daarna naar Saint-Géry om Duits te leren.
Toen ik in de bus naar huis zat om 21 uur ‘s avonds, tijdens de krokusvakantie reeds de laatste bus naar Alsemberg, begon ik een beetje op te zoeken over het kunstwerkje. Op het internet staat geen info over de schilder. Ik veronderstelde dat de haarsnit misschien de determinant kon zijn , dus ik begon te zoeken op ‘African Men Hairstyles’. Ik dacht dat ik daarmee al veel zou kunnen uitsluiten.
Ik bekeek enkele tientallen afbeeldingen op Google. Daarna zag ik iets gelijkaardigs en klikte erop verder. De haarstijl heet amasunzu. Het is een Rwandese haarsnit voor alle mannen en voor vrouwen die in aanmerking komen om te trouwen. Voor de kolonisatie werden de mannen die deze haarsnit niet hadden met enige argwaan bekeken. Tegenwoordig bestaat deze haarsnit niet meer in Rwanda. De Rwandezen zeggen dat dit zelf de eerste haarsnit ooit was, ze zeggen dat het beroep van kapper is uitgevonden in Rwanda. Voor de Rwandezen in die tijd was het een symbool van sociale status.
Na een beetje zoeken kwam ik uit op de foto waarop mijn schilderij is gemaakt. Daarop bleek dat de foto na de Eerste Wereldoorlog is gemaakt, in 1920. Toen was Rwanda in handen van de Belgen en niet meer van de Duitsers.
Dit is het relaas van mijn aankoop van een antiquiteit.
Bekijk hier een video over de haarsnit amasunzu
Op woensdag 21 februari stelt historicus Lucas Catherine in Kuumba zijn boek ‘Les tranchées en Afrique 1914 – 1918′ voor, dat verschijnt bij Bitbook. Meer info via het Facebook-event.
Willemjan is blogger. Bekijk zijn werk op Facebook en zijn website.
