Twintig jaar lang liep ik rond tussen de Chaussée de Wavre, de Lang-Levenstraat en de Vredestraat. De eerste keer dat ik er was, ging ik naar de Galerie Matongé. Daar dronk ik toen als 16-jarige met een zucht naar exotisme een pint van een liter. Wat in het begin een wijk was die Congolees aandeed is nu een pan-Afrikaanse buurt geworden.
De eerste jaren kwam ik vanuit Brussel-Centraal naar de stad voor een literpint. Dat het in de Congolese wijk was, namen we erbij. Toch hadden we al diep in ons binnenste door dat we ooit eens in dat land zouden terechtkomen in ons leven. De Matongé bleef een van de wijken om af te spreken met vrienden. Vele jaren later zou ik veel ontmoetingsplaatsen leren kennen achter de hoek in de wijk.
Het leek ons aangewezen om ook iets te eten, zelf al was dat met de handen, dus we gingen regelmatig naar Soleil d’Afrique waar een broer en een zus van Turkse afkomst een restaurant hebben. De rode draad door mijn leven in de Matongé waren kippenvleugels, zowel in de Lang-Levenstraat als in Kuumba, het Vlaams-Afrikaanse huis. In Soleil d’Afrique heb ik tien jaar gesleten met Spaanse activisten van de protestbeweging van de Indignados tot Syrische activisten van de Arabische Revolutie.
Het hoogtepunt was een reis met de vrienden naar Lubumbashi in 2013. Een nonkel van een vriend van mij was missionaris bij de Salesianen en een andere kennis deed daar stage voor de Balie der Advocaten. Ik kende een oude vriend van mijn vader die de generatoren van het ziekenhuis aanhield.
Na de terugkeer wilde ik een tentoonstelling doen in Kuumba, toen nog in de Vredestraat, over de Enfants Sorciers. Drie jaar later ging ik terug om een tekst over deze kinderheksen te schrijven. Het was mijn eerste tentoonstelling en we hadden honderdtwintig man op de vernissage. Avond geslaagd. Ik bleef er acht jaar hangen. Het bier was weer één liter en we dronken Beck’s van de lokale Bengali’s.
Samen met Kuumba gingen we naar Kinshasa. In de Matongé in Kinshasa leerden we dat alle handelszaken, kappers en de discotheek Mambo gespiegeld zijn met Matongé Elsene. De Brusselse wijk is dus een kleine weergave van haar zusterwijk in Kinshasa.
Tegenwoordig lopen er echter niet alleen Congolezen rond, maar heel Afrika. In de Matongé moet je nu meerdere lokale Afrikaanse talen kennen en kennis hebben over alle landen van Afrika. Congo zit meer en meer in de marge. Traditioneel was de Belgische ontwikkelingssamenwerking sterk geijkt op de vroegere kolonie. Sinds Alexander De Croo de bevoegde minister was, zitten we nog alleen voor buitenlandse zaken in de Democratische Republiek Congo.
In 2018 liep Kuumba of het Vlaams-Afrikaans huis voor mij ten einde. Er kwam een nieuwe coördinator en het was tijd om er tussen uit te muizen. De weg liep naar politiek artiest Philip Buyck, die actie organiseerde rond het Lumumba-plein in hoog-Elsene. Hij had ook de Lumumba-bibliotheek in handen waar hij artiesten uitnodigde uit Congo. Zijn appartement was een broeinest van Congolese intellectuelen. Ik kreeg om de zoveel tijd een ontmoeting geregeld en meestal werd er dan een artikel geschreven over zijn randactiviteiten. Ik beloofde hem ooit zijn biografie te bewerken.
Ondertussen is Philip moeten vertrekken uit de Tulpstraat. Eerst zat hij een jaar in de Kroonstraat en nu zit hij met zijn Lumumba-bibliotheek in de hoofdzetel van La Gécamines (het Congolese koperbedrijf, vroegere Union Minière) in de Vorstlaan in Watermaal-Bosvoorde. Zoals iedereen weet: ‘als de toren van de Gécamines stopt met roken, is er een enorm probleem in de DRC’. Het kan zijn dat hij op 31 oktober weer op straat staat, samen met vijftig Afrikaanse families die de status van sans-papiers hebben. Ze verblijven ook in de Gécamines, dus er moet dringend actie ondernomen worden. Een video op Facebook toont het verhaal.
En zo werd de Matongé gedemoraliseerd en gedelokaliseerd. Het was een mooie tijd, maar de authenticiteit van de Congolese folklore is er een beetje van af. Het is vreemd. We hebben nog niet echt excuses aangeboden en het is alweer uitgewist, dat hoekje Matongé Congo-Europa. Ze kennen zelf het verschil niet meer tussen Ntaba en Mitshopo in de Chaussée de Wavre… Het is tweemaal geitenvlees, maar het laatste kan misbegrepen worden als mensenvlees.
