Bij het maken van deze reportage drink ik een klein glaasje hele goede rode wijn, al dronken door het bezoek aan de gerestaureerde luxueuze Wagon-Lits-treincoupés van de Oriënt-Express.
Terwijl de regering De Croo plannen maakt om de trein in ere te herstellen tegenover de concurrent die hem overvleugelde, het vliegtuig, brengt Train World ons terug naar een hoofdstuk van pure treinluxe.
Tot 1977 reed er een directe verbinding Parijs-Istanbul, en dat avontuur begon met een familie van industriëlen en bankiers uit het Prinsbisdom Luik. Georges Nagelmackers, jonge ingenieur, maakt in de V.S. kennis met de “sleeping cars” van George Pullmann, en wil dat systeem ook in België en Europa ontwikkelen. Hij sticht de Compagnie Internationale des Wagon-Lits in 1872-76. Hierbij krijgt hij ook de steun van Leopold II, die zelf al Egypte bezoekt in 1854 en Istanbul in 1860. Die is dan nog altijd maar hertog van Brabant.
Aan het begin van de expo zien we via projectie-technologie Georges Nagelmackers achter zijn bureau, terwijl hij vertelt over zijn economische plannen. De Oriënt-Express zou één van de treinen worden in het raderwerk van verbindingen van de Compagnie.
De belangen in het erg verdeelde Europa van toen zijn niet alleen diplomatiek maar ook economisch. België wil zijn vleugels uitslaan en exporteren, terwijl het met het spoor reeds zijn sporen had verdiend. De treinverbindingen vergemakkelijken de contacten en België zal zorgen voor gasleidingen in Istanbul, watertoevoer in Roemenië, Bulgarije en Athene, verlichtingsbedrijven in Servië, etc.
De landen in het Zuid-Oosten willen af van de Ottomaanse hegemonie, ze willen verwestersen. De partijen vinden elkaar.
Oog in oog staan met de opstap van een coupé van de Oriënt-Express is een mooi moment. De extreme luxe van de afwerking doet dromen. De herinneringen aan Agatha Christie’s ‘Murder on the Orient Express’ komen boven, de schitterende misdaadfilm uit 1974 van Sidney Lumet, Hercule Poirot!
En één man, de scenograaf François Schuiten (met mede-commissaris Geoffrey Schoefs), die ervoor zorgt dat de lucifers klaar liggen en de porseleinen glazen vol worden geschonken. Je stapt in een Art Déco-ambiance met ingelegde panelen in plataanhout en grote reiskoffers van Louis Vuitton.
De twee aanwezige originele locomotieven werden met vrachtwagens aangesleept tot hier in Schaarbeek, terwijl de twee rijtuigen (eentje van 1927 en eentje van 1929) gewoon per spoor kwamen. Hun restauratie vergde wel twee jaar (eigendom van het Franse SNCF). Het is dan ook zaak om de metalen nachtblauwe treincoupés weer helemaal met lintjes van vergulde messing uit te rusten. De Oriënt-Express had een nieuwe techniek, een soepeler draaistel, dat grote schokken kon vermijden, waardoor eten en slapen rustig konden verlopen. Van stad tot stad bevoorraaden wasserijen en restaurants de voorbijkomende trein.
De treinen zullen reclame maken voor ritten zonder verandering van rijtuig en zonder paspoort, van Parijs tot Constantinopel. Ze trekken de Europese high-society aan, van Mata Hari, die haar geheimen aan boord verzamelt, over Albert Einstein, Marlène Dietrich of Sarah Bernhardt, die het continent doorreisde om haar shows op te voeren. En dat alles binnen een westerse verbeelding van de Oriënt die zich niet bepaald baseert op de werkelijkheid.
Nog enkele belangrijke data:
de eerste transcontinentale trein Parijs-Constantinopel ontstaat in 1883, met twee keer per week een verbinding en een commerciële snelheid van 100km/u.
De route wordt verlengd in 1919 (Simplon-Oriënt-Express) en 1930 (Taurus Express), voorbij de Bosporus naar Caïro en Bagdad.
1934: Murder on the Orient Express, Agatha Christie.
Slaapvertrekken krijg je niet te zien. Er is nog ruimte voor verlangen.
https://www.trainworld.be/nl/expo-orient-express
Van 26 oktober tot 17 april 2022. Gesloten op maandag.
